Электротехниканинг фанининг таърифи ва ахамияти

2.4. Синусоидал ток занжири учун Кирхгоф 
қонунлари 
Ўзгарувчи ток занжирларидан физик процесслар ўзгармас ток 
занжирларидаги физик процесслардан принципиал фарқ қилади. 
Ўзгарувчан ток ва кучланишлар қўшимча ЭДС ва токларни ҳосил 
қилади. Масалан ўзгарувчан магнит майдони ўзиндукция ЭДС ни ҳосил 
қилади, электр майдонининг ўзгариши конденсаторнинг зарядка ва 
разредка токини ҳосил қилади. Бу ЭЮК ва токларни занжирни 

---

43 
ҳисоблашда ҳисобга олиш керак, бу ҳисобни мураккаблаштиради. 
Ўзгармас ток занжиридаги резисторларда манба электр энергияси 
иссиқлик энергиясига айланади. Ўзгарувчан ток занжирларида электр 
энергиясининг иссиқлик энергиясига айланишдан ташқари магнит ва 
электр майдонларида энергия тупланиши содир бўлади, яъни занжир R 
параметрлардан ташқари L ва C параметрлар билан ҳам ҳарактерланади. 
Синусоидал ток занжири учун частота катта аҳамиятга эга. 
Занжирдаги процессларга индуктивлик ва сиғимларнинг таъсири
частотага боғлиқ син.ток занжирларининг ҳусусиятлари янги бу 
занжирлар учун ҳос ҳодисаларни келтириб чиқаради: фазалар фарқи, 
резонанс, реактив қувватлар ва ҳоказо. 
Синусоидал ток занжирларини ҳисоблашда максимал равишда ўзгармас 
ток занжирлариниг тушунчалари, формула ва методлари ишлатилади. Бу 
эса комплекс методни қўллаганда мумкин бўлади.
2.5. Kомплекс шаклдаги Кирхгоф қонунлари
. 
1. Занжирнинг ҳар қандай тугун нуқтасида токларнинг оний 
қийматлари учун ∑
шарт бажарилади. Кирхгофнинг биринчи 
қонунини ифодаловчи бу муносабатга символик шаклдаги ушбу 
тенглама мос келади:
∑ ̇
 
Демак, комплекс кўринишдаги Кирхгофнинг биринчи қонуни 
қуйидагича таърифланади: тугундаги комплекс токларнинг алгебраик 
йиғиндиси нолга тенг. 
2. Занжирнинг ҳар қандай контурида кучланишларнинг ва ЭЮК 
ларнинг оний қийматлари учун ∑
∑
( ѐки ∑
∑
) шарт 
бажарилади. Кирхгофнинг иккинчи қонунини ифодаловчи бу 
муносабатга символик шаклдаги ушбу тенглама мос келади:

---

44 
∑ ̇
∑ ̇
 
Комплекс кўринишдаги Кирхгофнинг иккинчи қонуни қуйидагича 
таърифланади: контурдаги комплекс кучланишларнинг алгебраик 
йиғиндиси комплекс ЭЮК ларнинг алгебраик йиғиндисига тенг. 
Комплекс ЭЮК, кучланиш ва токлар плюс белги билан бу тенгламага 
ѐзиладилар, агар уларнинг йўналишлари контурни айланиб чиқиш 
йўналиши билан мос келса. Акс ҳолда, яъни уларнинг йўналишлари 
контурни айланиб чиқиш йўналишига қарама-қарши бўлса, минус белги 
билан ѐзиладилар.