|
www.ziyouz.com kutubxonasi
230
qoladi. Xatoni tuzatish g‘oyat qimmatga tushadi. Menimcha, bunday oqilona ehtiyotkorlik omonat
banklari muammosini hal qilishda bizning qarorimizda qo‘llanmog‘i shart. — Palmer jim bo‘lib qoldi. —
Xo‘sh, endi kimda savollar bor?
Stolning to‘rida o‘tirgan ozg‘in yuzli kishi qo‘lini ko‘tardi va Palmer uning ismini bilib olguncha
gapini boshlab yubordi.
— Mister Palmer, — dedi u baland, xirildoq ovozda. — Donolik va ehtiyotkorlik — yaxshi narsa.
Ammo bo‘limlardagi mana bu bill, yoki oti nimaydi, o‘sha Olbanida mana besh yo olti yildan beri
muhokama qilib kelinyapti. Bizlar haddan tashqari farosatli va ehtiyotkor bo‘lib qolmadikmikan, nima
deysiz?
Tinglovchilar kulib yuborishdi. Ularni kuldirgan tagdor savol emas, angladi Palmer, balki savolning
unga qarshi qaratilgani edi.
— Agar siz iqtisodiyotimizni barbod etishni maqsad qilib qo‘ygan va bilib turib uni yerga kirgizib
yuborishga qasd qilgan bo‘lsangiz, buning uchun sizga yillar kerak bo‘ladi. Ammo hammasi birdaniga,
bir tundayoq qulab tushishi mumkin. Biz siz bilan turkumlar, jadvallar bilan fikrlashga o‘rganib
qolganmiz, bunda egri chiziqlar goh yuqoriga, goh pastga egilib chiqib-tushib turadi. Lekin aslida
hamma narsa unday sodir bo‘lmayotgan bo‘ladi. Iqtisodiyotning mustahkamligi ayolning himmatiga
o‘xshaydi. U ko‘p yillar davomida mukammalday bo‘lib ko‘rinishi mumkin. To‘satdan birgina so‘z uning
boshiga yetadi.
Sukunat cho‘kdi. Ularning hushini joyiga keltirib qo‘yganini Palmer tushundi. U tafsilotlarga bu
qadar chuqur berilmoqchi emas edi, ammo endi ko‘rdiki, to‘g‘ri qilibdi. U hatto baridan ham
batafsilroq qilib tushuntirishi mumkinligini o‘yladi. Ularning yuzlaridagi o‘ychan, bir qadar xo‘mraygan
ifoda, agar ularga o‘zining aynan mana shunday toifaga mansubligini aytgudek bo‘lsa, ishonchsiz
ifodaga osongina aylanar edi.
— Bu bilan siz bizga, — dedi hozir bo‘lganlardan biri savol tariqasida, — iqtisodiyotda tejamkorlikka
o‘rin yo‘q, deb aytmoqchimisiz?
— Yo‘q, ser, mutlaqo unday emas. — Palmer chuqur uh tortdi. — Bordi-yu, sizlarga shunday
ma’lumotlar kelgudek bo‘lsa, ular xalqdan chiqqan bo‘ladi, mendan emas. Statistikani bir tekshirib
ko‘ring-a. Ish haqining har yili oshib borishiga qaramay, jamg‘armalarning o‘rtacha darajasi hozir 15
yil oldingisidan ko‘p emas. Aslida u hatto qisqara boshlagan.
— Bular hammasi to‘g‘ri. Lekin ish haqi bilan barobarida hayot qiymati o‘sayapti-ku, — yon
bermasdi savol beruvchi.
— To‘g‘ri, — unga qo‘shildi Palmer, — oylikka yashovchi o‘rtacha odamni aynan mana shu narsa
gangitib qo‘ygan. U erta-indin emas, aynan nima uchun bugun pul sarflashi sabablaridan bittasi
shudir. Bu odam bugun saqlab qo‘yilgan dollari besh yildan keyin, masalan, mashina sotib olish uchun
yetarli pul jamg‘arganida oldingi xarid qobiliyatini yo‘qotgan bo‘ladi.
To‘satdan oraga cho‘mgan sukunat Palmerga ularning ko‘ngliga yana bir bor g‘ulg‘ula solganidan
darak berdi. Endi gapning po‘stkallasi, deb o‘yladi u, ayni holda biron chora ko‘rishda o‘zlarini nochor
sezmasliklari uchun ularni tushkunlikka tushirmaslik kerak.
— Nazarimda, — tilga kirdi Palmerdan bir nechta stul narida o‘tirgan jikkakkina ozg‘in kishi, — siz
maoshga yashovchi o‘rtacha odamning sog‘lom fikriga baribir umidizlik bilan qarayapsiz. Bilasiz, agar
unga yomon muomalada bo‘lishsa, u xaridorlarni isyonga boshlaydi. U shu qadar kaltafahm bo‘lmasa
kerak.
— To‘g‘ri, — javob berdi Palmer. — U kaltafahm emas. Ammo bundoq chuqurroq o‘ylab ko‘rilsa,
xaridorlar isyoni nima degani? Bu xarid qilishdan keskin bosh tortish degani. Iste’molchi aytadi: “To
narxlar pastlashmaguncha sabr qilaman”. Bu orada... Nima bo‘ladi? Balki u mollarsiz ishini o‘nglab
olar? Har doimgiday uning ro‘parasida uchta muammo ko‘ndalang turadi — ovqat, boshpana va
kiyim-kechak. Iste’molchi uzluksiz isyon ko‘tarolmaydi-ku, to‘g‘rimi? U aqlli odam, avvalo u qanday
kayfiyatda bo‘lmasin, uning oldida shundan boshqa yo‘l yo‘q.
Yangi savollar kutib, Palmer tek turardi. U tinglovchilar kayfiyatida qandaydir o‘zgarishni his qildi,
Bankir (roman). Lesli Uoller
Do'stlaringiz bilan baham: |
