Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

5.Қонуний ҳукмронлик 
Ижрочи раҳбар у бажариши керак бўлган бўйрукни бериш ҳуқуқига 
эгалигига ишонади. У буйруқни ижро этади, чунки бўйсуниш унинг 
эҳтиѐжларини қаноатлантирилишига олиб келишига умид қилади. Шунинг 
учун қонуний ҳуқмронликни кўпинча анъанавий деб атайдилар. Қонуний 
ҳукмронлик, қўл остидаги раҳбарнинг кўрсатмасига у ташкилий 
иерархиянинг юқорироқ зиначасида турганлиги учун итоат этган вақтдагина 
ҳақиқий бўлади. Раҳбарлар, ўз навбатида бу ҳукмронликдан фойда- 
ланадилар, чунки уларга бошқаларни бошқариш ваколатлари берилган. 
Бунинг устига рағбатлантириш ва жазолаш имконияти раҳбарнинг буйруқ 
бериш имкониятини мустаҳкамлайди. Шундай килиб, ташкилотни тўхтовсиз 
фаолият юритиши қўл остидагиларни анъанавий бўйича раҳбарликнинг 
обрўси- қонуний ҳукмронликни тан олишга тайѐрликларига боғликдир. 
Анъаналарга асосланган ҳукмронлик айрим камчиликларга эга, чунки 
янги, илғор нарса баъзида эскиси билан зиддиятга келади. 
6.Ресурсларга эгалик қилишга асосланган ҳукмронлик 
Ҳар бир ташкилот ва бўлинма ресурсларга муҳтож бўлади. Ресурсларни 
ола билишликни тартибга солиш ҳукмронлик манбаасини ташкил қилади. 

---

346 
Ташкилотда ресурсларни тақсимлаш оқими одатда юқоридан пастга
йўналишига эга, бу билан вазифалар ва уларни ҳал қилиш учун талаб 
қилинадиган русурслар ўртасидаги мосликка эришилади.Ташкилотни 
бошқарув даражалари бўйича тақсимланиши тегишли даражалардаги 
раҳбарларига чекланган ресурсларни назорат қилиш ва шунинг билан ўз 
ҳукмронлигини мустаҳқамлашга имкон беради. 
7.Ахборотларни олиш ва улардан фойдаланишга асосланган
ҳукмронлик. 
Бу ҳукмронлик атрофдагилар, қўл остидагиларга таъсир қўрсатиш учун 
қўлланилади. Олинган ахборот унинг эгасига керакли қарорларни қабул 
қилиш ва шунинг билан ҳукмронликни амалга оширишга имкон беради. 
Ахборот оқимларини тартибга солиш ва коммуникацион тармоқ устидан 
назорат қилиш уни ҳукмрон қилади. Бу ахборотлаштириш асрида алоҳида 
аҳамият касб этади. 
Ҳукмронликнинг санаб ўтилган шакллари раҳбарга қўли остидаги- 
ларни ташкилотнинг мақсадларига эришишга йўналтирилган ишни 
бажаришга мажбур қилишга ѐрдам беради. Бу шакллардан яна норасмий 
етакчи томонидан ташкилот мақсадларига эришишга ҳалақит бериш учун 
ҳам фойдаланиш мумкин, буни менежер ҳисобга олиши керак. 
Шуни таъкидлаш керакки, кейинги йиллар ичида раҳбарлар ва қўл 
остидагилар ўртасидаги жиддий ақлий ва бир қатор ҳолларда эса молиявий 
фарқлар бартараф қилинганлар. Бундай шароитларда ҳукмронликни фақат 
мажбур қилиш, мукофотлаш, анъаналар, харизма ѐки ҳатто омилкорлик 
билан асослаш борган сари қийинроқ бўлиб бормоқда. Шунинг учун раҳбар 
ижрочиларга таъсир кўрсатиш имкониятига эга бўлиши учун улар билан 
ҳамкорлик қилиши керак.