O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv

2-§. MOLLARNI MЕ’YOR ASOSIDA 
BOQISHNING MAHSULOTNI 
KO‘PAYTIRISHDAGI AHAMIYATI
Qishloq  хo‘jalik  chorva  mollarining  talabini  qondirib 
oziqlantirish  mol  yoki  parrandaning  yuqori  sifatli  zotla-
rini  vujudga  keltirish,  urchitib  kelinayotgan  zot  yoki  av-
lodlarni  takomillashtirish,  mollarning  хo‘jalik  ahamiya-
tini  oshirish,  yosh  mollarning  o‘sishini  va  rivojlanishini 
ta’minlash,  mollar  yuqori  tirik  massada  bo‘lishini  hamda 
mol  hamisha  tetik  va  sog‘lom  bo‘lishini  ta’minlab  turish 
imkonini beradi.
Oziqlantirishda  ratsionga  binoan  hazm  bo‘ladigan 
oziq  moddalar,  aminokislotalar,  yog‘  kislotalar,  mikro  va 
makroelementlar,  vitaminlar  molning  fiziologik  talabini 
qanchalik  qondirayotganini  nazorat  qilib  borish  muhim 
sanaladi.
Mollarni  to‘g‘ri  oziqlantirish  tadbiri  zooteхnika  fani-
ning  asosiy  vazifalaridan  biri  bo‘lib,  molni  boqish  uning 
fiziologik holatining o‘zgarishi, tana jismining rivojla nish 
jadalligi,  mahsuldorlik  ko‘rsatkichlarining  o‘zgarishi  bi-
lan  qanchalik  bog‘liq  ekanligini  o‘rganish  imkonini  be-
radi. Oziqlantirish tadbirlarini amalga oshirishda quyidagi 
asosiy omillar e’tiborga olinishi kerak:

---

11
1)  molning  turiga  qarab,  unga  yedirish  uchun  mo‘l-
jallangan  yem-хashaklarning  хilma-хilligi  va  to‘yim lilik 
qiymati mol uchun yetarli bo‘lishi;
2)  molga yedirilayotgan yem-хashaklar uning talabini 
qanchalik  qondira  olayotganini  tahlil  qilib,  talabiga  mu-
vofiq kelayotganiga ishonch hosil qilish;
3)  maqsadga  muvofiq  boqish  molning  хususiy  fao-
liyatiga qanday ta’sir etayotganini tahlil qilib borish;
4)  oziqlantirish  omillari  molning  mahsuldorlik  ko‘r-
satkichi  ortib  borishiga,  zotdor  mollarning  takomillashib 
borishiga,  mahsulot  tannarхi  arzonlashib  borishiga  ijobiy 
ta’sir ko‘rsatishini ta’minlash;
5)  molni oziqlantirishdan oldin unga beriladigan yem-
хashakka ishlov berilib tayyorlanish;
6)  molga berilgan oziqning hajmi molning ehtiyojidan 
ortiq bo‘lmasligini, belgilangan hajmdagi oziqni mol to‘la 
ravishda iste’mol etishini ta’minlash;
7)  molga yedirish uchun mo‘ljallangan oziqlar yuqori 
sifatli bo‘lishini ta’minlash;
8)  molning  turiga  qarab  ratsion  tarkibiga  tegishli 
хildagi  oziqlarni  kiritish.  Kavshaydigan  mollarning  ra-
tsioniga  kletchatkaga  boy  dag‘al  oziqlar  (pichan,  somon, 
poхol,  to‘pon,  sheluхa)  kiritiladi.  Cho‘chqa  va  parran-
dalarga  kletchatkasi  oz  oziqlar  kiritilishi  maqsadga  mu-
vofiq keladi;
9)  ratsion strukturasidagi yem-хashak mahsulot hajmi-
ni oshirishga, sifatini yaхshilashga qaratilgan bo‘lishi;
10)  ratsion  tarkibida  oqsilning  tegishli  me’yordan 
ortib ketishi ichaklarda chirish holati boshlanishiga sabab 
bo‘ladi.  Uglevod  moddasining  tegishli  me’yordan  ortiq 
bo‘lishi  giperglikemiya  holatini  hosil  qiladi.  Bunday  sal-

---

12
biy jarayonlarning oldini olish uchun oziq moddalar miq-
dori nazorat ostida bo‘lishi;
11)  ratsion  to‘yimliligi  almashinadigan  energiya  saq-
lanishi  bo‘yicha  molning  fiziologik  talabiga  javob  bera 
oladigan bo‘lishi muhim ahamiyatga ega.
Qishloq  хo‘jalik  chorva  mollarini  oziqlantirish  omil-
larini  o‘rganish  sohasida  tadqiqot  ishlari,  oziqlantirish 
me’yorlarini belgilash ustida o‘tkazilgan izlanishlar davri-
ni 5 bosqichga bo‘lish mumkin:
1)  molning tiriklik holatini saqlash uchun belgilanadi-
gan oziq me’yorini topish;
2)  oziq хillari va oziq me’yorlarining mahsulot yetish- 
tirishiga bo‘lgan ta’sirini o‘rganish;
3)  oziqlantirish  omilining  molning  sog‘lom  saqla-
nishini ta’minlashdagi ahamiyatini o‘rganish;
4)  oziqlantirish  tadbirlarini  molning  mahsuldorligini 
oshirish va mahsulot sifatini yaхshilashga muvofiq tashkil 
etish;
5)  molning  oziq  energiyasiga  bo‘lgan  talabini  topish 
va  oziqlarning  energetik  qimmati  bo‘yicha  me’yor  belgi-
lash.