£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

yozishicha,  XVI  asrda  bizning  zaminimizni  Dashti  Qipchoq  xonlari  ishg‘ol 

qilgandan keyin o‘zbek nomi paydo bo‘lgan emish. Axir biz Movarounnahr deb

 

71

 

Kenegas

 

Do’rmon

 

Qurlovut

 

Tub

 

Oyi

 

Mang’it

 

No’kuz

 

Uyg’ur

 

Xitoy

 

Toymas

 

Tuman

 

Yuz, ming v.b.

 

Dashti Qinchoqda yashagan 

urug‘larning nomlari:

 

---

ataydigan  ikki  daryo  oralig‘ida  ungacha  ham  xalq  yashaganku!  Yoki  bu  xalq 

boshqa millat bo‘lganmi? Mantiq qani bu erda»

1

 

Bu  keskin  va  haqqoniy  aytilgan  so’zlarning  ma’no,  mazmunini  chaqar  ekanmiz, 

millatimiz haqidagi bor haqiqatni bilishimiz, uning nomi bilan mazmun-o’zagi o’rtasidagi 

tafovutni  aniq-tiniq  tasavvur  etishimiz  nechog’lik  muhim  ekanligi  o’z-o’zidan 

ravshanlashadi.  Ma’lumki,  xalqimizning  «o’zbek»  atamasi  bilan  nomlanishi  XVI  asr 

boshlariga to’g’ri  keladi. Bu hol asosan  yurtimiz hududlariga  Dashti Qipchoqdan katta 

oqim sifatida kirib kelgan o’zbek degan umumiy nomni XV asrda qabul qilgan urug’lar 

va  qabilalar  hayoti  bilan  bog’liq  yo’sinda  yuz  bergan.  Negaki,  ular  bu  zaminga  kelib 

joylashib, mahalliy aholi qatlami tarkibini boyitish, uning  yuksak ma’naviyati, boy asriy 

qadriyatlarini  o’zlashtirish  barobarida  o’zlarining  umumiy  o’zbek  nomini  asta-sekinlik 

bilan  shu  hududda  yashagan  barcha  aholiga  ham  nisbat  bera  bordilar.  Bu  esa  «o’zbek» 

atamasining  shu  davrdan  e’tiboran  butun  Movarounnahr  bo’ylab  keng  yoyilishiga,  bu 

erdagi  xalqning  shu  nom  bilan  atalishiga  bois  bo’ldi.  Biroq  shu  narsa  ravshanki, 

o’zbeklar, avvalo, qaysi qabilaga mansub bo’lsalar shu nomni uzoq vaqt saqlab qolganlar. 

Hatto  XX  asrga  qadar  ham  Turkiston  o’lkasida  ajdodiy-qabilaviy  nomlar  saqlanib 

qolganligi buni tasdiq etadi. Ammo bu degani o’zbek xalqining kelib chiqishi faqat XVI 

asrda  yuz  bergan,  degan  ma’noni  aslo  anglatmaydi.  Bu  erda  gap  faqat  «o’zbek» 

iborasining etnik nom sifatida paydo bo’lgan vaqt xususida borayapti. Vaholanki o’zbek 

xalqi  o’z  mazmun,  mohiyati,  teran  tomirlari  bilan  Turonzamin  hududida  juda  qadimiy 

zamonlardan  buyon  yashab  kelganligi,  boy  tarix,  olamshumul  ahamiyatga  molik 

ma’naviyat  durdonalarini  ijod  etganligi  hammaga  ma’lumdir.  Shu  ma’noda 

Prezidentimizning:  «Biz  xalqni  nomi  bilan  emas,  balki  madaniyati,  ma‘naviyati