KIRISH
XXI asr bo’sag’asida jonajon Vatanimiz tarixida buyuk voqea - qadimiy
O’zbekistonning eng yangi tarixini boshlab bergan voqea sodir bo’ldi. 1991 yil 31 avgust
kuni bo’lgan Respublika Oliy Kengashining navbatdan tashqari oltinchi sessiyasida
o’zbek xalqining xohish-irodasi bilan O’zbekistonning davlat mustaqilligi, ozod va
suveren davlat - O’zbekiston Respublikasi tashkil etilganligi e’lon qilindi. 1 sentyabr
O’zbekiston Respublikasining mustaqillik kuni deb belgilandi. Xalqimizning asriy orzu-
umidlari ushaldi, muqaddas maqsadi ro’yobga chiqdi, siyosiy mutelik va asoratdan
qutildi. Dunyo XX asr so’nggi xaritasida yana bir mustaqil, ozod, suveren davlat -
O’zbekiston Respublikasi paydo bo’ldi.
O’zbekistonning davlat mustaqilligi xalqimizning uzoq yillar davomida olib
borgan og’ir va mashaqqatli kurashining qonuniy natijasidir. Vatanimiz tarixi mustaqillik
xalqimizga nihoyatda qimmatga tushganidan, bu yo’lda katta qurbonlar berilganligidan
guvohlik beradi. Endilikda xalqimizning o’z taqdiri o’z qo’lida, o’z mamlakatining
mustaqilligini mustahkamlash yo’lida astoydil mehnat qilmoqda.
O’zbekiston fuqarolari, xususan, yoshlar qalbiga milliy istiqlol g’oyasini
singdirish, ularda mafkuraviy immunitetni shakllantirishda «O’zbekiston tarixi» fanining
o’rni, imkoniyatlari katta. Shu boisdan Respublika oliy o’quv yurtlarining bakalavriat
bosqichida «O’zbekiston tarixi» fanini o’qitish asosiy fanlar qatorida turadi.
Qo’lingizdagi darslik O’zbekiston tarixining eng qadimgi zamonlardan to hozirgi
kungacha bo’lgan davrida sodir bo’lgan tarixiy voqealarni tahlil qilishga, ularning
sabablari va mohiyatini, ichki va tashqi omillarini yoritishga bag’ishlangan. Darslik
mazmunan Prezident Islom Karimovning 1998 yil 26 iyun kuni bir guruh tarixchi olimlar
bilan bo’lgan suhbatida ilgari surilgan nazariy, kontseptual-metodologik tavsiyalari ruhi
bilan sug’orilgan. Uni tayyorlashda Yurtboshimiz Islom Karimovning «Tarixga murojaat
qilar ekanmiz, bu xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz kerak. Xotirasiz barkamol
kishi bo’lmaganidek, o’z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo’lmaydi», - degan
so’zlari metodologik asos bo’lib xizmat qildi.
Darslikda O’zbekiston tarixi fani predmeti, uni o’rganishning nazariy-metodologik
tamoyillari, manbalari va ahamiyati yoritilgan. O’zbekiston insoniyat tsivilizatsiyasining
qadimgi o’choqlaridan biri ekanligi, o’zbek davlatchiligining shakllanishi va rivojlanish
bosqichlari, o’zbek xalqining shakllanish jarayoni kabi dolzarb masalalarni yangi
manbalar, mustaqillik yillarida nashr etilgan ilmiy asarlar asosida ochib berishga alohida
e’tibor qaratilgan.
«Avesto» qadimgi tariximizni o’rganishda muhim tarixiy manba ekanligi, Buyuk
ipak yo’lining shakllanishi va rivojlanishi, Vatanimiz hududidan o’tgan bu yo’lning ming
yillar davomida Sharq va G’arbni savdo-iqtisodiy, siyosiy, diplomatik va madaniy
jihatdan bog’lashdagi ahamiyati yoritilgan. Vatanimizning o’rta asrlar davridagi ijtimoiy-
siyosiy va iqtisodiy hayoti, uyg’onish davridagi ilm-fan va madaniyat ravnaqi tahlil
etilgan.
3
Darslikda Amir Temur davrida o’zbek davlatchiligining yuksalishi, Amir
Temurning buyuk davlat arbobi va mashhur sarkarda sifatidagi xizmatlari, Vatanimiz va
jahon xalqlari tarixida tutgan o’rni va roli asoslab berilgan.
Darslikda Turkistonning uch xonlikka bo’linib ketishi, ular o’rtasidagi o’zaro
kurash, harbiy to’qnashuvlar oqibatida Turkistonning yuksalish darajasidan tushib ketishi,
jahon taraqqiyotidan orqada qolishi, Turkistonning chor Rossiyasi tomonidan bosib
olinishi, uning Vatanimizda yuritgan mustamlakachilik siyosatining asl mohiyati,
ajdodlarimizning mustamlakachilarga qarshi milliy ozodlik uchun kurash tarixi,
jadidchilik harakati, uning atoqli rahnomalari faoliyati yoritilgan.
Turkistonda mustabid sovet hokimiyatining o’rnatilishi, uning O’zbekistonda
yuritgan milliy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-madaniy siyosatining mustamlakachilik
mohiyati, SSSRning tanazzulga yuz tutishi va parchalanishi ochib berilgan.
Darslikda Vatanimizning milliy istiqlol davri tarixini yoritishga kengroq o’rin
berilgan. O’zbekistonda demokratik huquqiy davlat qurish, ochiq fuqarolik jamiyatini
shakllantirish, tartibga solinadigan va ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini
yaratishga qaratilgan taraqqiyotning «O’zbek modeli», uning mazmun-mohiyati ochib
berilgan. Mustaqillik yillarida amalga oshirilayotgan keng qamrovli siyosiy, iqtisodiy,
ma’naviy-ma’rifiy islohotlar, ularning natijalari dalillar asosida yoritilgan.
Mamlakatimizda ko’p ukladli iqtisodiyot va mulkdorlar tabaqasining shakllanishi, yuksak
texnologiyalar asosida bunyod etilgan yangi zamonaviy korxonalar va ularning faoliyati,
ma’naviy-madaniy sohadagi yutuqlar tahlil etilgan.
O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi, dunyodagi yirik,
rivojlangan mamlakatlar bilan o’zaro manfaatli siyosiy-diplomatik, iqtisodiy, madaniy
aloqalari yoritilgan. O’zbekiston tarixan qisqa muddatda jahon hamjamiyatida munosib
o’rin egalladi, global masalalarda o’zining mustaqil ovoziga ega bo’lgan davlat darajasiga
ko’tarildi.
Mazkur darslik O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
hamda o’quv dasturlari, darsliklar va o’quv qo’llanmalarini qayta ko’rib chiqish va
yangilarini yaratish bo’yicha Respublika muovfiqlashtirish komissiyasi tomonidan
tasdiqlangan «O’zbekiston tarixi» o’quv dasturi asosida tayyorlandi. Har bobga doir
tayanch so’z va iboralar, nazorat va mulohaza uchun savollar, muhim voqealar solnomasi
berilgan.
Mazkur darslik bo’yicha o’z fikr-mulohazalarini bildirgan tarixchi olimlar va
hamkasblarimizga minnatdorchilik bildiramiz.
4
