Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

Гидравлик боғловчилар - фақат ҳавода эмас, балки сувда ва намликда 
ҳам қотади. Бундай боғловчилар қуйидаги турларга бўлинади: гидравлик оҳак, 
портландцемент, гилтупроқли цемент, пуццолан портландцеменг, тошқолли 
поргландцемент, кенгаювчи цементлар ва ҳоказо. Гидравлик боғловчиларни 
қотиш муддатига кўра уч гуруҳга бўлиш мумкин: 
- тез қуюқланувчан - қуюқланишнинг бошланиши 3-10 дақиқа. Бундай 
боғловчиларни ишлатиш ноқулай бўлганлиги сабабли, унга қуюқланишини 
сусайтирувчи махсус моддалар масалан, қурилиш гипси қўшилади; 
- нормал қуюқланувчан - қуюқланишнинг бошланиши 30 дақиқа,кейин 
12 соатгача давом этади. Бундай боғловчиларга бетон ва қоришмалар 
тайёрлашда кўп ишлатиладигаи барча цементлар киради; 
- секин қуюқланувчан, қуюқланишини бошланиши 12 соатдан кейин. 
Минерал боғловчиларни қотиши деганда ундаги моддаларни кимёвий 
мураккаб бирикмалар ҳолатига айланиши ва натижада эримайдиган янги 
мустаҳкам тошсимон жисм ҳосил бўлишини тушинмоқ керак. 
 
7.3. Хавоий боғловчи моддалар 
Қурилиш оҳаги Оҳак таркибида 8 % гача тупроқ бўлган кальций ва 
магнийли карбонат тоғ жинсларидан - бўр, оҳактош, доломитлашган ва 
мергелли оҳактошни куйдириб жуда арзон, ҳавода қотадиган боғловчи ашё - 
ҳавойи оҳак олинади. Ҳавойи оҳак олишда ишлатиладиган хомашё таркибида 
кальцит (СаСО
3
) 85% даи ортиқ, магнезит (МgС0
3
) эса 7% дан, гилтупроқ 8 
%дан кам бўлиши лозим. Куйдириш жараёнида оҳактошни оғирлиги 44%, 
ҳажми эса 12-14%га камаяди. 
Оҳакни куйдириш. Кондан келтирилган оҳактош, асосан шахтали, 
қисман айланма ёки доира шаклидаги ўчоқларда 950-1100 ºС ҳароратда 
куйдирилади.
Оҳак сўниш тезлигига кўра, тез сўнувчи (20 дақиқагача) ва секин 
сўнувчан (20 дақиқадан кўп) турларга бўлинади. Сўниш тезлиги деб, оҳакни 
сув билан қориштиргандан кейин, қоришманинг юқори ҳароратга кўтарилиши 
учун кетган вақтга айтилади.
Ўрта Осиёда оҳак XIX асрнинг ўрталарида жуда кам ишлатилган бўлиб, 
қурилишда асосан ҳавода қотадиган боғловчи ашёлардан соз тупроқ билан 
ганч кўп тарқалган. Оҳак ишлаб чиқарувчи йирик заводлар илк бора Жиззах 
ва Қувасойда 1930 йилда қурилди.

---

Каустик магнезит ёки доломитни айланма хумдонларда 750-850
0
С 
ҳароратда куйдириб магнезиал хавоий боғловчилар олинади. 
Каустик магнезит оддий сувда қотмайди. Уни хлорли магний 
MgCl
2
.
6H
2
O эритмаси билан аралаштирганда Mg(ОН)
2
ва 3MgО
.
MgCl
2
ларни 
ҳосил қилиб, аста-секин қотабошлайди.
Каустик магнезит қоришмаси қуруқ шароитда тез қотади. 
Қуюқланишининг бошланиши 20 дақиқадан кейин, охири 6 соатгача. 
Магнезиал боғловчининг сиқилишдаги мустаҳкамлиги 60-100 МПа га тенг.