Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

7- МОДУЛ
БОҒЛОВЧИ МОДДАЛАР. 
РЕЖА 
7.1. Цемент саноатининг ташкил топиши 
7.2. Минерал боғловчи моддалар таснифи 

---

7.3. Хавоий боғловчи моддалар 
7.4. Гипс боғловчи моддалар 
7.5. Қурилиш гипснинг хоссалари 
7.6. Гипс боғловчи моддаларнинг турлари 
7.7. Гидравлик боғловчи моддалар 
7.8. Портланцемент 
7.9. Портланцемент ишлаб чиқариш 
7.10. Оқ ва рангли портландцементлар 
Боғловчи моддаларнинг бундан 4-5 минг йил аввал оҳак, қум ва кварц 
уни ва органик қўшилмалар асосида сунъий йўл билан ҳосил қилинганлиги 
маълум.
Англиялик талқиқотчи Жозеф Аспдин шу соҳада иш олиб борган. У 
1824 йили яратган «Сунъий тош ишлаб чиқаришнинг такомиллашган усули» 
иши учун патент олди. Бу сунъий тош Портланд шаҳрида ихтиро этилганлиги 
сабабли портланд цемент деб аталган. 
Ҳозир дунёнинг 120 даи кўп мамлакатида цемент ишлаб чиқарилади. 
Бироқ бу соҳада етакчи мамлакатлар 15 та бўлиб, улар бутун дунё 
цементининг 85 %ини, шундан 5 мамлакат 50% ини етказиб беради.
Республикамиз Ўзбекистонда 1926 йилнинг июнида Бекобод шаҳрида 
илк бор цемент ишлаб чиқарила бошланди. Ўрта Осиёда Навоий шаҳрида 
биринчи марта “қуруқ усул” технологиясида цемент ишлаб чиқарилди. 
7.2. Минерал боғловчи моддалар таснифи 
Боғловчи модда - бу туйилган кукунни маълум бир шароитда сув билан 
қориштирганда қуюқлашиб, аста-секин бўтқа ҳолатидан қотиш жараёнига 
ўтиб сунъий тошга айланадиган қурилиш ашёсидир. Улар органик, анорганик 
(ёки минерал) ва органик-минерал гуруҳларга бўлинади. Анорганик 
боғловчилар ишлатилишига ва хоссаларига кўра қуйидаги гуруҳларга 
бўлинади: 
Ҳавойи боғловчилар - оҳак, гипсли боғловчилар ва каустик магнезит. 
Улар сув ва нам таъсирида бўлмаган қуруқ шароитдагина қотиш хоссасига эга. 

---