Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

7.6. Гипс боғловчи моддаларнинг турлари 
Қолипбоп гипс (α-ярим гидрат гипс) яхши кристалланган тузилишга эга 
бўлади, лекин қотишини бошланиш даври секинроқ боради. 
Гипс тошини 350-800
о
С ҳароратда пиширилганда, ундан ангидрит 
CaSO
4 
ҳосил бўлади. Унинг таркибига фаоллаштирувчи (қотириш 
хусусиятини оширадиган) модда қўшилгандагина қотиш хусусиятига эга 
бўлади.Фаоллаштирувчилар сифтида-калий сульфат, натрий сульфат, рух 
сульфат ёки алюминий сульфат оғирлигидан 3% миқдорида, ҳамда 
портландцемент ёки калций оксид гипс оғирлигидан 5% миқдорида қўшилади. 
Қиздириш вақтида ҳарорат 600
о
С дан ошганда кальций сульфатни 
парчаланиши бошланади: 
CaSO
4
→CaO+SO
2
+1/2O
2 

---

Ҳосил бўлган модда таркибида CaSO
4
дан ташқари калций оксиди ҳам 
ҳосил бўлади. У жуда юқори мустаҳкамликка эга бўлади ва 19 МПа дан кўп 
бўлиши мумкин. 
Супергипс-гипс тошини тўйинган сув буғи муҳитида, юқори босим 
шароитида, унга фаоллаштирувчи қўшилма- фторли ёки маламин ангидрит 
қўшиб иссиқлик билан ишлов бериб олинади. 
Фосфогипс сув аралашмасига кристалл ҳосил қилинишини бошқариб 
турадиган – карбоксилметилцеллюлоза қўшиб автоклавда ишлов бериб 
олинади. 
Гипс цементпуцоланли хавоий боғловчи модда (ГЦПБ) бўлиб ярим 
молекула сувли гипсни (50-75%), портландцементни (15-25%), пуццолан 
қўшилмани ўзаро аралаштириб олинади. Унинг маркалари 100, 150 бўлади. 
Экстрих гипс-юқори ҳароратда пишириб олинадиган икки молекула 
сувли гипсни 900-1000
о
С ҳароратда пишириб, сўнг туйишдан ҳосил бўлган 
маҳсулотдир. Маркалари: 100, 150, 200. 
Яхлит поллар қуришда, ғишт териш ва сувоқчилик қоришмалари, 
сунъий мармар олишда ишлатилади.