Янги рейтинг тизимининг укув жараёнидаги ахамияти

Янги рейтинг тизимининг укув жараёнидаги ахамияти
Янги рейтинг тизими болаларнинг хукуқ ва эркинликларини тўлиқ таъминлаши, уларнинг билим олишга бўлган қизиқишларини самарали рағбатлантириш хамда таълимнинг кейинги босқичига тортишга оид амалий ишларнинг бажарилиши билан тубдан фарқ қилади. Жумладан, «5» баҳолик тизимда ўқувчилар факат «4» ва «5» баҳолар билан рағбатлантирилиб, қолган баҳолар эса ўкувчи шахсини камситувчи, жазоловчи баҳолар сирасига киритилган. Натижада, «уч баҳо-пуч баҳо», «иккичи» каби атамалар ўқувчиларда ўзига бўлган ишончни йўқолишига сабаб бўлиб, уларда билим олишга бўлган интилишни пасайтирган.
Бундан ташкэри, «1» баҳо кўйишнинг аниқ меъёри бўлмаганлиги сабабли мазкур баҳодан деярли фойдаланилма-ган, бу эса «5» баҳолик тизимда асоссиз равишда факат 4 та баҳо (2, 3, 4, 5) дан фойдаланилганлигини кўрсатади.
Энг муҳими, ўкувчи ҳеч качон ўзининг салоҳияти ёки имконияти даражасида эгаллаётган билими, шаклланаётган кўникма ва малакаларига нисбатан камситилмайди. Ҳатто у энг кичик - «1» баллик имкониятдан фойдаланса хам уни ўз устида ишлашга ундайди.
Эски кўпбаллик рейтинг тизимида ўқитувчи кўп вақтини ўкувчиларга билим беришга эмас, аксинча ўкувчи тўплаган балларни ҳисоб-китоб қилиш ишларини бажаришга сарфлаган. Бунда, балнинг ўнли улушларини кўлланилиши, камида 13 та турли мураккабликларга эга бўлган назорат ва рейтинг балларини хисоблаш шакллари, формулалари ва тартиблари ўқитувчида ­кўйилиши барча ҳисоблаш ишлари мантикан нотўғри ва самарасиз бажарилганлигини кўрсатади.
Такомиллаштирилган рейтинг тизимининг ихчамлиги, оддийлиги, кенг жамоатчилик (ўкитувчи, ўқувчи ва ота-оналар) учун тушунарлилиги, энг мухими ўкувчини билим олишга бўлган интилишини ривожлантириш учун осойишта, ижобий, илиқ муҳит шакллантириш, ўқитувчи, ўқувчи ва ота-оналар хэмкорлигини са­марали йўлга кўйиши билан аввалгилардан фарқланади.
Мазкур рейтинг тизимини тайёрлаш даврида мақсад ва вазифаларнинг тўлиқ бажарилмай қолиш ҳолатларини келтириб чиқарадиган кўплаб хато ва камчиликларга эътибор каратилди, шунингдек, бу борада дунёнинг ривожланган давлатлари тажрибалари ўрганилди ва натижада баҳолашнинг янги, ўзига хос, сама­рали механизми ишлаб чиқилди.
Янги рейтинг тизимида укувчилар 5 та имкониятдан фойдаланадилар.
Ўкувчининг фойдаланилмай қолган имкониятидан фойдаланишга бўлган тиришқоқлиги, ўкув фанини ўзлаштириш учун ишчи дафтар юритиши, уйга вазифаларни бажаришга интилиши, кўшимча мас-лахат ва топшириқларга нисбатан ижобий мойиллиги, дарс ва дарсдан (мактаб ва мактабдан) ташкари тадбирларда наму­на кўрсатиши каби харакатларига қараб ўкувчининг фойдаланиши мумкин бўлган имконйяти ўқитувчи томонидан ўзгартирилиши мумкин.
Ҳар бир фандан ўкувчиларнинг йил давомида эгаллаган ҳақиқий билим, кўникма ва малакаси асосида йиллик рей­тинг баллари куйидагича аниқланади:
Ўкувчининг йиллик (якуний) баҳоси «3» бўлса, унга куйидаги йиллик рейтинг баллардан бири белгиланади: Баҳо Йиллик рейтинг балл 3( 56) 3 (60) 3 (65) 3 (70) Ўкувчининг йиллик (якуний) баҳоси «4» бўлса, унга куйидаги йиллик рейтинг баллардан бири белгиланади:
Баҳо йиллик рейтинг балл 4 (71) 4 (75 60 А 85
Ўкувчининг йиллик (якуний) баҳоси «5» бўлса, унга куйидаги йиллик рейтинг баллардан бири белгиланади: Бахо йиллик рейтинг балл 86 5 90 5 95 5 100 йиллик рейтинг баллари юқорида қайд этилган баллардангина иборат бўлиб, йиллик рейтинг баллни белгилашда бошқа рақамлардан фойдаланилмайди (минимал 55 балл бундан мустасно).
Ўкувчиларнинг якуний рейтинг бал-ли ўқув йили якуни сифатида муассаса маъмурияти ва ота-оналар эътиборига такдим этилади.
Бундан ташкари, «1» баҳо кўйишнинг аниқ меъёри бўлмаганлиги сабабли мазкур баҳодан деярли фойдаланилмаган, бу эса «5» баҳолик тизимда асоссиз равишда факат 4 та баҳо (2, 3, 4, 5) дан фойдаланилганлигини кўрсатади.
Эски рейтинг тизимида укитувчининг бутун фикри хаёли рей­тинг тизимидаги чалкашлик ва чигалликларни ечиш, балларни санаш ва умумлаштириш билан банд бўлиб, таълим-тарбия бериш, ўз устида ишлаш мақсадлари кейинги ўринларда қолиб кетиш ҳоллари мавжуд бўлган.
Пировард натижада, рейтинг баллари­ни яна кайтадан 2, 3, 4, 5 баҳоларга айлантирилиши ҳамда умумий ўрта таълим муассасаси битирувчилари учун бериладиган шаҳодатномаларга ушбу яхлит-ланган баҳолар (3, 4, 5) дан бирининг тажрибалари ўрганилди ва нати­жада баҳолашнинг янги, ўзига хос, сама­рали механизми ишлаб чиқилди.
Рейтинг тизими барча умумий урта таълим мактабларида жорий етилади.Укувчиларнинг билимини бахолаш куйидан йукорига караб ижобий бахолаш мезони асосида амалга оширилади. Янги рейтинг тизимини купгина кулайлик томонлари мавжуд. Укувчиларнинг билимлари, куникма ва малакаларини холисона бахолаш, уларнинг билим олишига булган кизикишларини рагбатлантириш ва рейтингини аник аниклашга кулайдир. Хар бир укувчининг чораклик бахосини бутун сонлар ёрдамида, яъни 5,4,3 бахолари усулида куйиш хам анча кулайликларни тугдиради.

Самарканд шахар
14-умумтаълим мактаб
укув ишлари буйича директор
уринбосари И.Шодиеванинг
«Янги рейтинг тизимининг
укув жараёнидаги ахамияти»
мавзуси буйича маърузаси