Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

16.2.13. «Nasimat ul-quds min h’adoyiq al-uns» 
«Nasimat ul-quds min h’adoyiq al-uns» («Avliёlik shabadasining yaqinlik 
bog’idan esishi» nomli asar Naqshbandiya tariqatining Hindistondagi g’oyaviy 
rah’barlardan bwlgan Muh’ammad Hoshim Sirh’indiy tarafidan 1622 yili ёzilgan 
bwlib, u Husayn Voiz al-Koshifiyning «Rashah’ot ayn ul-h’aёt» asarining 
davomi h’isoblanadi. Kitob Movarounnah’r, Xuroson, Hindiston va Sharqiy 
Turkistonda XVI-XVII asrlarda faoliyat kwrsatgan Naqshbandiya tariqati 
namoёndalari h’aёti va faoliyatiga bag’ishlangan va 754 varaqdan iborat. Muallif 
wz asarini Naqshbandiya tariqatining Hindistondagi yirik namoёndalaridan biri 
Muh’ammad Baqr Sirh’indiy (1563/64-1603/04 yy.)ning topshirig’i bilan ёzgan. 
Asarda ayniqsa biografik malumotlar kwp. Shulardan uchtasini keltiramiz. 
XVI asrda Koshg’arning ijtimoiy-siёsiy h’aёtida birinchilik uchun kurashgan 
xoja Ubaydulla Ah’rorning avlodi xoja Xovand Mah’mud bilan Mah’dumi 
Azam Kosoniyning wg’li xoja İsh’oq wrtasidagi kurash, Koshg’arda islom 
dinining targ’ibotchilaridan biri bwlmish xoja Tojiddin, xoja Muh’ammad 
Porsoning avlodi h’aqidagi malumot diqqatga sazovor. 
Xoja Xovand Mah’mud  Shoh’ibekxon (Shayboniyxon) wldirilganidan 
keyin Koshg’arga ketib qoldi. Sulton Saidxon
107
 uni xursandchilik bilan kutib 
oldi, iltifotlar kwrsatdi va unga Koshg’arda muridlar orttirishiga kwmaklashdi. 
Xoja Yusuf 1532 yilning 12 sentyabrida olamdan wtdi. 
«Tarixi Rashidiy» kitobining muallifi Mirza Muh’ammad Haydar (1500-
1551 yy.) yana bir qiziq malumotni keltiradi; «Xoja Xovand Mah’mud (h’aqiqiy 
ismi Shah’obiddin Mah’mud, xoja Ubaydulla Ah’ror nabirasi) muridlar orttirish 
uchun Koshg’arga kelganda uning bilan xoja Yusuf oralarida raqobat boshlandi. 
Shunday bwldiki, bir kuni xoja Xovanl maxmudning oldiga borspm h’uzurlarida 
xoja Muh’ammad İsh’oq wltirgan ekanlar. Ular nimalarnidir swzlashib wtirgan 
ekanlar. Xoja Xovand Mah’mudning jah’li chiqib dedi; «Xoja İsh’oq! Nima 
sabadan sen menga bunaqa shaplarni aytib wtiribsan? Agar sen otangning muroji 
                                                 
107
 Султон Саъидхон – Мўғулистон (Жете) хони (1514-1532 йй.)
 

---

 
198
bwlsang, men h’azrati oliylari (xoja Ubaydulla Ah’rorning muridiman. Bundan 
tashqari, sen ёsh jih’atdan menga wg’il wrnidasan. Xoja İsh’oq javob qildi; 
«Men h’am ul janobning marh’amatiga tayanaman». Tortishuv tugugach, wsha 
kuniёq xoja Xovand Mah’mud Badaxshonga ketib qoldilar. Oradan ikki-uch kun 
wtgach, kimdur menga xoja İsh’oqning twsaddan wsallab, vafot etganini xabar 
qildi. 
Mah’dumi Azam Kosoniyning wg’li xoja İsh’oq h’aqida shunday 
malumot baёn etilgan. Oliyjanob xoja (Samarqanddan) Koshg’ar va Xwtanga 
jwnab ketdilar. Koshg’ar va Xwtan xalqi ul janobning say-h’arakatlari chin dinni 
(islomni) qabul qildi. Koshg’ar h’okimi Muh’ammadxon xojaning h’aqiqiy va 
sofdil muridi bwlib qoldi. Xullas, mazkur xoja tufayli Naqshbandiya – Xojagon 
tariqati wsha wlkada ёyildi. Swng wrniga muridi Devoni Ashtarni qwyib, wz 
yurtiga qaytda va 1599-1600 yili vafot etdi. Deh’bed ёnidagi Safed qishlog’idagi 
qabristonga dafn etildi. Otasidan keyin u shu qishloqda istiqomat qilib turgan 
edi. 
Xoja Muh’ammad Porsoning ulug’ ajdodi xoja Tojiddin h’aqida 
quyidagicha malumot bor. Xoja Tojuddin xoja Hofiziddin Buxoriyning
108
 ajdodi, 
xoja Rashididdinning wg’lidir. Xoja Rashididdinning otasi xoja Shujo 
Chingizxon xuruji vaqtida Mwg’ulistonga ketib qolgan va xoja Rashididdin 
wsha erda tug’ilgan. Uning say-h’arakatlari bilan mwg’ullar islom biniga 
kirganlar. Xoja Tojiddin xoja Ubaydulla davrida Movarounnah’rga kelgan va 
mavlono  İroqiy Tusiydan talim olgan. Mavlono İroqiy Tusiy janob xoja 
Ah’rorning dwstlaridan bwlgani tufayli, xoja Tojiddin h’azrat eshonning (xoja 
Ubaydulla Ah’ror) qabul va suh’bati sharafiga muyassar bwlgan. U kwp vaqt 
uning ostonasini wpish sharafiga va xayr-eh’soniga muyassar bwlgan. Shundan 
keyin Koshg’ar shah’arlaridan Turfon h’okimi uning kelishini yaxshilikka 
ywyib, wzi va bolalariga izzat-h’urmat kwrsatgan. Ulardan bazilari h’ozirgi 
kungacha wsha mamlakatning eh’sonlariga musharrafdurlar.