Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari

Bank  kapitalining  asosiy  funksiyalari.  Bank  kapitalining  iqtisodiy  mohiyatini 

ochish  uchun  birinchi  navbatda  uning  funksiyalariga  murojaat  qilish  zarurdir.  Tijorat 

bankining  kapitali  har  kunlik  va  uzoq  muddatli  faoliyatini  ta’minlashda  bir  necha 

muhim  funksiyalarni  bajaradi.  Bank  kapitalining  asosiy  funksiyalari  quyidagilardan 

iborat: 

1.  Kapital  bankni  «qora  kunlar»  dan  saqlash  uchun  xizmat  qiladi,  ya’ni  to  bank 

rahbariyati    tomonidan  yuzaga  kelgan  muammolar  hal  etulgunga  qadar,  joriy 

harajatlarni qoplaydi. 

2.  Kapital,  boshqa  mablag‘lar  jalb  qilingunga  qadar,  bank  faoliyatini  boshlash 

uchun  tashkiliy  ishlarni  yo‘lga  qo‘yishni  moliyalashtiradi,  ya’ni  bank  uchun  yer 

---

olishga,  binolarni  qurish  yoki  ijaraga  olish,  jihozlarni  o‘rnatish  va  xizmatchilarni 

yollash uchun xizmat qiladi. 

3. Kapital mijozlarning bankga bo‘lgan ishonchini oshiradi, qo‘llab  – quvvatlaydi 

va  kreditorlarni  bankning  moliyaviy  qudratiga  ishonishga  undaydi.  Bank  kapitali 

shunday darajada  bo‘lishi kerakki, uning hajmi, hattoki mamlakatda moliyaviy inqiroz 

yuz bergan taqdirda ham, mijozlarning bank xizmatlariga bo‘lgan talabini qondira olishi 

lozim.  

4.  Kapital  bankning  tashkiliy  jihatdan  kengayishini  hamda    yangi  xizmat  turlari, 

dasturlar  va  jihozlarni  faoliyatga  tadbiq  etishni  moliyaviy  jihatdan  ta’minlaydi.  Bank 

rivojlanish davrida yangi xizmatlarni ko‘rsatish va yangi binolarni qurish bilan bog‘liq 

bo‘lgan  harajatlarni  qoplashi  hamda  risklardan  himoyalanishi  uchun  qo‘shimcha 

kapitalga  ehtiyoj  sezadi.  Qo‘shimcha  kapitalning  jalb  qilinishi  bankga  bozordagi  ish 

ko‘lamini  kengaytirish  va  mijozlarni  xizmatlar  bilan  ta’minlashi  uchun  zarur  bo‘lgan 

yangi  filiallar  va  minibanklarni  tashkil  qilish,  ularni  yangi  binolarga  joylashtirish 

imkoniyatini  yaratadi.    Konyukturaviy  o‘zgarishlardan  ortda  qolgan  va  uni  inobatga 

olaolmagan bank raqobat kurashida yutqazadi. 

5.  Bank  kapitali  bankning  perspektiv  kelajagini  bir  maromga  solib  turuvchi 

regulyator hisoblanadi. Chunki bank  faoliyatini  tartibga  solib turuvchi institutlar ham, 

moliya  bozori  ham  -  bankning  kreditlari  va  boshqa  risk  darajasi  yuqori  bo‘lgan 

aktivlarining  o‘sish  sur’ati  darajasi  bilan  kapital  hajmi  o‘sish  sur’ati  bir  maromda 

bo‘lishi talab qiladi. Tez sur’atlar bilan o‘sayotgan bank, ya’ni kredit va depozitlarining  

summasi  jadallik  bilan  oshib  borayotgan  bank,  tartibga  soluvchi  organlar  va  moliya 

bozoridan tashvish signallarini olishni boshlaydi. Ushbu signallar bank o‘z o‘sish sur’ati 

bilan  qo‘shimcha  kapitalni  jalb  etish  sur’atini  moslashtirish  kerakligini  bildiradi. 

Tegishli  nazorat  organlari  tomonidan  kapital  holatining  tartibga  solinishi  bank  duch 

kelishi  mumkin  bo‘lgan  risklardan  himoya  qilishning  (o‘z  navbatida  mijozlarning 

bankga  bo‘lgan  ishonchini  va  omonatlarni  sug‘urtalash  davlatni  tizimini  yirik 

yo‘qotishlardan saqlab qolishning) muhim instrumentlaridan biridir.  

Bank  faoliyatida  kapital  shuningdek,  risklarning  oldini  olish  va  uni  boshqarish 

vositasi sifatida qo‘llaniladi.