H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

N P V  = cO = ^ P V ( c t )
T=1
Boshqacha so'z  bilan aytganda,  sof keltirilgan qiymat  -   sarfni 
jami  keltirilgan 
qiymati 
chegaralangan  jami  keltirilgan  daromad
7  -   38 
97

---

qiymatidir.  Investitsiya qarorlarini baholasli NPV mezoni bugungi 
sarf va daromadlar qiymatini taqqoslashdan iboratdir:  agar NPV>0 
investitsiyalash manfaatli boladi, agar NPV<0 manfaatli bo'lmaydi.
Har qanday iqtisodiy muammo resurslarni iloji boricha yaxshi 
taqsimlash vazifasini takb qik d i Har qanday iqtisodiy subyekt alohida 
kishimi,  korxonami  yoki  hukumatmi  ixtiyorida  bolgan  moddiy, 
moliyaviy, iason va hokazo resurslarni qanday taqsimlash masalasi 
bilan  to'qnashadi.  Iqtisodiy  nazariya  har  qanday  subyekt,  qaror 
qabul  qilar  ekan  ko‘proq  manfaat  olishga  harakat  q ik d i  Ushbu 
tamoyil yaxshi investitsiyalash qarorlari asosiga qo‘yiladi
U yoki bu investor uchim nima manfaatli? O‘zioi jamg‘armalarini 
q o id a  saqkshmi, bank depozitkriga joylashtkishmi,  davlatga za- 
yomga berishmi, korxona aksiyasiui sotib olishmi  Bu haqda mabkg‘ 
egalari maqbul qaror qabul qUishkri lozim.
Eng yaxshi portfelni tanlash va diversifikatsiyalasli.
N boylikka ega b o lg an  investorniag oldida undan qanday foy­
dalanish vazifasi turadi.
Investorda  mablag‘krning  n  imkoniyati  mavjud,  ulardan  har 
biri sarflangan mablag‘  birligiga muayyan daromad keltkadi.  Qaror 
qabul qilish uchun yuzaga  keladigan  muammo  shundan  iboratki, 
daromad qancha bo‘lishligi oldindan nomalum.  Ushbu holatni tah­
Ul qilganda, muqobil qarorkr qabul qiUsh muhim hisoblanadi. Unda 
investitsiyalarni kutilayotgan daromadliligi va daromadUUk standart 
og‘ishi muhim hisobknadi
Korporativ moUyalar nazariyasi Xo‘jalik yuritishniug korpora­
tiv shakU bozor iqtisodiyotiga o lg an  har qanday mamlakatda biz­
nesni tashkil qiUshni shakllari orasida  asosiy  o‘rin tutadi.  Korpo­
ratsiyaning tadbkkorlik firmasidan farq qiladigan asosiy xususiyati 
firmani moliyakshtkish uchun ko‘pcliiUk investorlaming mablag'­
larini kapital barpo  qilish uchun bklashtkish hisoblanadi.  Tashkil 
qiUshning  korporativ  shakU  —  alohida  uy  xo'jaliklariui jamg‘ar- 
malarini ishlab  chiqarishni investitsiyalash maqsadlari uchun foy­
dalanish jarayonini ta’minlash asosiy murvatlaridan bkidk.
Korporativ moUyani hozkgi zamon nazariyasi -  moliyaviy na­
zariyaning muhim va anchagina murakkab qismlaridan biridk. Unda 
tadqiq qiUnadigan masalalar, kapitalni barpo qilish haqidagi va fk- 
ma qiymatini bahoksh m asakkridk.  Korporativ moUya nazariyasi­
da tavakkal va daromad, hozkgi zamonda qiymatkming olchamliligi,
98

---

assimetrik va buyurtm achi-agent o‘zaro munosabatlari, shartli ta- 
lablami baholash va ko‘pincha boshqa masalalar kabi iqtisodiy na­
zariya muammolari o ‘z aksiui topadi.  (Assimetrik axborot-iqtisodiy 
munosabatlarning bir  tomoni boshqa  tomoniga  qaraganda  yaxshi 
xabardor bo‘UshUkholatidir).  Umuman,  korporativ moliyalar alo­
hida faimi ifoda qihb, unga katta miqdorda maxsus o‘quv adabiyotlari 
va ko‘pgina ilmiy tadqiqotlar bag‘ishlangan.
Kapitahii moliyalashtirish chiqimlari va korporatsiya qiymati Har 
qanday firmaning kapitalini mofiyalashtirish manbalarini ikki toifaga 
bolish mumkin:  o‘ziniag mablag'lari (firma egalariaing mablag'lari) 
va qarzga ohngan mablag'lar. Tadbirkorhk firmasida o'zining mablag'lari
— ishlab chiqarishni mofiyalashtirish uchun foydalaniladigan ega­
sining jamg'armalari.  Korporatsiya uniug kapitalini bir qismiga hu­
quqini beruvchi aksiyalar-qimmatfi qog'ozlar chiqarish yo'fi bilan 
ko'pgina investorlaming mablag'larini jalb qUish imkoniga egadir.
Qarz olish hisobiga mofiyalashtirishni bank krediti bUan bk qa- 
torda o'zkiing qarz majburiyatlarini chiqarish, ya’ni obligatsiya shakhda 
amalga oshkish mumkin.
Shunday  qilib,  har  qanday  firmaning  kapitaU  ikki  qismdan  - 
o'zining  kapitaU va  qarzdan iborat  bo'ladi.  Shuning  uchun  firma 
kapitalini qiymati yoki firma qiymati — o'zining kapitaU (aksiya qiy­
mati) va qarz qiymati summasi hisoblanadi.
Formulada izohlansa: