|
V=S=B
Ya’ni V-firma (korporatsiya) qiymati, S-o'ziniQg kapitaU qiy
mati, B-qarz qiymati. Qarz qiymatining asosiy kapital qiymatiga
nisbati (B/?S) moliya Uveriji koeffitsiyenti deyUadi.
(Uverij-1) investitsiya daromadliligini ko'paytkish uchun za
yom kapitalidan foydalanish; 2) zayom mablag'larini korporatsiyani
o'z kapitaliga nisbati).
Fkma kapitalini moliyalashtkishning har qanday shakU chi-
qimlar bilan bog'Uq. Chiqimlarni qarz majburiyati holatida — bu
kredk beravchilarga asosiy qarz summasidan ortiq to'lovidan ibo
rat: kredit bo'yicha foizlar yoki obUgatsiyalar bo'yicha erishilgan
daromad to'lovlari Asosiy kapital holatida — mulkdorlarga ularni
qo'ygan mablag'lariga to'lanadigan daromadlardk. Asosiy kapitalni
yaratish chiqimlari firmani tashkil qilish shakUaridan qat’iy nazar
99
mavjud bo'ladi. Chiqimlarni korporativ shaWi - korporatsiyani o'z
aksionerlariga tolanadigan aksiyalar bo'yicha daromad hisoblanadi.
Tadbirkorlik firmasi uchun uning egasi o'zining jamg'armalaridan
foydalansa, chiqimlar muqobil chiqimlar shakliga ega bo'ladi, ya’ni
tadbirkor o'zining mablag'lariai manfaatli muqobil foydalanganda
olishi mumkin bo'lgan yo'qotilgan daromadlardir.
Biz chiqimlarni, kapital qiymatiga foiz nisbatda ifoda qilamiz.
O'z kapitali chiqimlarini — orqali belgilash - o'z kapitalmiag qiy
mat birligi hisobiga mulkdorlarga to'lanadigan daromad. Shunga
muvofiq, qarz qiymati birligi hisobiga kreditorlarga to'lanadigan
daromad. Firma kapitalini yaratish chiqimlarini o'rtacha o'lchamli
— kapital chiqimlari aks ettiradi, u S/V nisbati firma kapitalining
umumiy tarkibida o'z kapitali ulushini aks ettiradi, B/V - qarz
ulushiai aks ettiradi.
Mablag'lami qarzga berish, o'z kapitaliga qo'yishga qaraganda
tavakkalchilik darajasi ancha kam bo'ladi. Birinchidan, shuning
uchunki, odatda, qarz bo'yicha foizlar shartlari oldindan belgilan
gan bo'ladi, aksiyalar bo'yicha daromad esa oldindan noma’lum va
u firmani faoliyat natijalariga bog'liq bo'ladi Tabiiyki, u holatda
ham, bu holatda ham tavakkallik mavjud bo'ladi, frrma u yoki bu
sabab bilan qarz bo'yicha foizlar to'lovini ta’minlay olmaydi, xiid-
di shuningdek, asosiy kapital daromadlari qism bo'yicha ham. Ammo,
oxirgi holatda qarzga berish, firma aktivlariga kreditorlaming huquqi
mavjudligi oqibatida, tavakkalchilik darajasi kam bo'ladi, bu narsa
mutlaq ko'pchilik mamlakatlarni xo'jalik qonuniyatlarida mustah-
kamlangan. Ushbu tamoyMga muvofiq, agar firma operatsiyaiarni
to'xtatganda, qarzlarni qaytarish bo'yicha kreditorlar talablari bi
rinchi navbatda qondiriladi Mulkdorlar - aksiya egalari, qoldiq ta
lablarga ega bo'ladilar, ular da’vo qilishi mumkin bo'lgan aktivlar
miqdori kreditorlar oldidagi majburiyatlar qoplangandan keyingi
qoldiq qiymatga teng bo'ladi, demak, ushbu nuqtai-nazardan ham
o'zining kapitali zayom kapitaliga qaraganda xavfli hisoblanadi.
Keltirilgan mulohazalar kapital chiqimlar muammosiga an’ana
viy yondashuv asosida yotadi, shunga muvofiq qarz hisobiga moUya-
lashtirish, odatda o'zining mablag'lari hKobiga moliyalashtirishga
qaraganda arzon bo'ladi. Haqiqatda, ko'pchilik investorlaming
tavakkalchilikka тоуП emasfiklari tavakkalclulik investitsiyalari o'ziga
tortishi uchun ular katta daromadlilikni ta’minlashlari lozim.
1 0 0
Shunga muvofiq. firma kapitalini umumiy tarkibida qaiz ulushining
ko‘payishi - kapitalning umumiy chiqimlarini pasaytirish lozim,
lekin qarz majburiyatlarini chiqarish hisobiga mofiyalashtirish im
koniyatlari cheksiz bo‘finasligi mumkin. B/S fiveriji miqdorining
o‘sishi moliyaviy qobiliyatsizlik tavakkalini ko‘paytiradi. Tavakkal-
chUikning ko'payishi, o'z navbatida qarz qiymatini pasaytiradi,
oqibatda — chiqimlarni (daromadlilik) ko'payishiga olib keladi,
chunki В qiymat va rb daromadlilik teskari bog'fiqlikka ega. Boshqacha
so'z bilan aytganda, > liverij ko'payishi ЬИап bog'Uq katta xavf,
investorlami kreditga katta to'lovni talab qiUshiga oUb keladi.
Shunday qiUb, firma kapHaU qiymat va tarkibga an’anaviy
qarashlarga muvofiq, firma kapitalini umumiy miqdorida qarz ulu
shining ko'payishi muayyan vaqtgacha kapitalning imiumiy chiqim-
larini pasaytiradi, lekin keyinchalHc chiqimlar Uverijining (B/S)
ko'payishi qarz majburiyatlari xavfUligi o'sib borishi bilan o'sib boradi
Keltirilgan miHohazaga rioya qUgan holda, kapitahii moUyalash-
tirishni eng kam chiqimlarini ta’minlovchi, moUyaviy Uverijning
maqbul darajasi mayjud va har bk firma uchun kapitaUning maqbul
tarkibi mavjud va chiqimlarni pasaytkish maqsadida unga intkishi
lozim.
O'z aksionerlariga firmani to'laydigan dividendlari, odatda soUqqa
tortish obyekti hisoblanadi, chunki kishining soUqqa tortiladigan
umumiy daromadiga qo'shUadi. Demak, aksioner qiUngan inves
titsiyalar daromadliUgi davlat qog'ozlari bo'yicha (odatda, soUqqa
tortHmaydigan) eng kamida soUq miqdoriga xavlsiz daromadliUkdan
ortiq bo'lishi lozim.
A n’anaviy nuqtai nazarga muvofiq investorlar yuqori dividendU
firmalarni xohlashadi degan fikr ModHyani-MiUer nazariyasi
bo'yicha inkor qiUnadi, ammo soUqqa tortish omHi oqibatida, va
ayniqsa soUqqa tortishning progressiv stavkasini mavjudligi tufayU
nazariyaning xulosalari birmuncha tuzatiladi Dividendlarga muno
sabat investorning umumiy daromad (boylik) darajasiga bog'Uq
bo'lishi mumkm. Past darajali daromadga (nisbatan yuqori bo'hnagan
soUqqa tortish stavkasiga ega bo'lgan) kivestorlar tabkyki ularning
joriy iste’molini ko'pajikadigan dividendlashni m a’qul ko'radkar.
Yuqori daromadga ega bo'lgan hivestorlar aksiyalari qiymati yuqori
sur’atda o'sishini m a’qul ko'radkar, chunki dividendlar to'laganda
ular anchagina qismi soUqlar to'lashga ketadi, qiymatioi o'sishidan
1 0 1
olinadigau kapital daromad esa faqat aksiya sotgandagina soliqqa torti-
lishi mumkin.
Moliyaviy qarzlarni baholash va investitsiya portfelini boshqarish.
Qarz majburiyatlari yoki boshqacha belgilangan daromadli
moliyaviy qiiroUarni baholash usullari investitsiya faoliyatida mu
him hisoblanadi, chunki ular bo'yicha qo'Uanadigan to'lov miq
dorlari oldindan emissiya
Do'stlaringiz bilan baham: |
