Parodont to’qimasini tuzilishi, funksiyasi. Parodont kasalliklarini tasnifi. Parodontologiya to’g’risida umumiy tushuncha, terminologiya

Parodontning anatomik va gistologik tuzilishi, fiziologiyasi
. 
Parodont to’qimasi quyidagi a’zolarni o’z ichiga oladi: 
1. Milk uni ikkiga bo’lib o’rganamiz va bu parodont to’qimasining anatomiyasini 
bilishda ahamiyatlidir: 
a) yumshoq yoki erkin milk qavati. Bu qavat 
OG
’
IZ 
bushlig’i, aynan milkni yopib 
turuvchi epiteliyning ostida joylashgan, harakatchan, yumshoq milkdir; b) qattiq 
xarakatsiz milk kavati. Bu qavat alveola suyagini yopib turgan, suyak ustki 
pardasidir. 2. Alveola suyagi. 3. Periodont (ildiz sementi bilan alveola suyagi 
orasidagi bo’shliq — periodopt yorig’ini, to’ldirib turuvchi to’qima. 4. Tish 
to’qimalari (birinchi navbatda ildiz sementi, tish toj kismnda joylashgan tish 
emali va uni yopib turuvchi,emalni yopib turuvchi Nasmit qobig’i, pardasi. 
Demak, parodont, to’qimasi yumshoq va qattiq tqkimalardan iborat ekan. 
Yumshoq to’qimalarga.— 1. Milk (uning yumshok, qismi). 2. Periodont. 3. 
Nasmit qobig’i (uni qam yumshoq, ham kattiq, ya’ni oraliq to’qima desa bo’ladi) 
kiradi. Qatgiq to’qimalariga. 1. Ildiz sementi. 2. Alveola ustidagi qattik, milk 
(uni ham oraliq to’qima desa bo’ladi). 3. Alveola suyak devorlari kiradi. 
Bu to’qimalar genetik va fiziologik (bajaradigan vazifasi, ozik,lanishi, 
innervasiyasi) umumiyligi bo’lsada, gistologik tuzilishlari bir-biridan farq qiladi. 
Demak, parodont to’qimasi, deganda biz tish va uni 
o’rab 
turuvchi to’qimalar 
YIG
’
INDISINI 
tushunishimiz lozim: tishning emali, dentini, sementi, milk, alveola 
suyagi bir bo’lib parodont to’qimasini tashkil etadi. Parodont to’qimasini m’yor 
(norma)dagi xolatini bilish, undagi kechadigan kasalliklarni aniqlashda, 
to’qimaning moslashish (adaptasiya) darajasini o’rganishda muhim axamiyatga 
ega. 
Milk epiteliy va xususiy parda (qavat)dan iborat, faqat tishlararo milkda shilliq 
osti parda uncha rivojlanmagan holda, bo’ladi. 
BOSHQA 
joylardagi shilliq parda 
va teridan milkning gistologik tuzilishi ancha farq qiladi. Bu farqlar, uning 
bajaradigan vazifalari bilan bog’likdir. 
Tish buyin qismida qattik, milk qavati kelib, aylanma (lig circularae dentis) 
boylamga qo’shiladi, emal ustidagi Nasmit qobigi ham bo’yin qismida 
aylanma boylam ustiga kelib qo’shiladi. Tish bilan milk (yumshoq) orasida 
chuqurcha hosil bo’ladi va u normal fiziologik cho’ntak deb ataladi. Normada 
u 2 mm chuqurlikda bo’ladi deb qabul qilingan. Shunday qilib, milk: 1. milk 
so’rg’ichlari; 2. marginal milk; 3. Alveola ustidagi milk qismlaridan iboratdir. 

---

Ye. V. Borovskiy va boshq (1998) parodont to’qimalarini o’rganishda milkni 
ikkiga - tishlararo joylashgan milk va alveola milklariga bo’lishni tavsiya 
etadilar. 
Tishlararo milk deb, tishni tishlar orlig’idagi milk tushinilsa, alveola ustidagi 
milk deb, alveola usimtasini yopib turuvchi (qattiq xarakatsiz) milkni 
tushinish kerak Alveola milki 
OG
’
IZ 
DAXLIZI (vestibulum oris) tomonda 
JAG
’
NI 
va 
OG
’
IZ 
burmasini yopib turuvchi shilliq pardaga o’tadi; 
OG
’
IZ 
bo’shlig’i 
tomondagisi esa, yuqori jag’da qattiq tanglay shilliq pardasiga o’tadi. Tishlararo 
joylashgan tish so’rg’ichlari uchburchaksimon, yuqori cho’kqisi, burchagi, 
tishlarning kesuvchi (chaynov) yuzlariga qarab joylashgan va qo’shni tishlar 
oralarini to’ldirib turadi. Agar tishlar siyrak joylashgan yoki ularning ayrimlari 
olingan bo’lsa, tishlararo so’rg’ichlar uchburchaksimon shaklini yo’qotadi va 
tish bo’yin qismida alveola milkiga o’tadi. 
Tish bo’yin qismidagi milk marginal chetki milk deb ataladi. Bunday 
bo’linishlar, parodont to’qimasining qaysi qismida patologik o’zgarishlar 
borligini ko’rsatib, klinikada katta ahamiyat kasb etadi. 
Milk shilliq pardasida shilliq osti qavat bo’lmaganligi uchun, tishlararo 
alveolyar milklar rangi me’yorda 
OQQISH 
bo’ladi. Me’yorda milk to’qimasida 
dog’lar (pigment) paydo bo’lishi (melanin yig’ilib qolishi) mumkin. Unda 
OQQISH 
rangli milkda to’q-jigarrang ko’kimtir rangli dog’lar paydo bo’lishi 
mumkin. Bunday dog’lar 
OG
’
IZ 
shilliq pardasining ayrim joylarida ham 
bo’lishi, ularning ayrim kasalliklar (og’ir metal tuzlari bilan zaharlanish — 
qo’rg’oshin, vismut va boshqalar) oqibatida paydo bo’ladigan patologik 
o’zgarishlardan farqlash zarur.