Page 644 урф-одат ва анъаналар – миллий қадриятларни

Никоҳ тўйларида юзга яқин урф-одатни бажариш азалий қадрият 
ҳисобланади. 
Никоҳ тўйи «унаштириш», «нон синдириш», «куёвга тўй сарпоси», 
«никоҳ ўқиш», «эрталабки ош», «келинни уйидан олиб келиш», «келин-куёвни 
оловдан уч марта айлантириш», «чимилдиқда шамлар ёқиш», 
«остонани 
улуғлаш», 
«келин салом», «келинни янги оилага қабул қилиш», «совғалар билан 
келинни кўриш» каби кўплаб маросимларни ўз ичига олади.
Шам ёқиш барча халқлар урф-одатларида мавжуд бўлиб, айниқса дунё 
динлари бўлган христиан ва буддизмда кенг қўлланилади. Бу ўз навбатида 
халқлар ва улар ўртасида тарқалган динларнинг моҳияти яқин эканлигини 
билдиради. Бу марҳумни кузатиш маросимларида ҳам ўз ифодасини топган. 
Ислом динида мотам маросими аслида 3 кун бўлиб, бақириб йиғлаш маън этилган 
4
Каримов И.А. Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари олий қадрият. 14-том, Т, «Ўзбекистон», 2006 йил, 127-бет. 
5
Мирзиёев Ш.М. Наврўз байрами табриги. 
http://kun-uz.com/crp/Navruzbajramtabriklarivase_rlar_crp/
 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 4 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
  
Page 647
бўлса-да, ўзбек халқи бугунги кунгача унга риоя қилмайди. Бундан ўзбек халқи 
ҳаётида, унинг урф-одатларида исломгача ҳам диний қадриятларнинг таъсири 
катта бўлганлигини кўриш мумкин.
Ўлим билан боғлиқ маросимлар қанчалик қайғули бўлмасин, 
кишиларни бардошли бўлишга, сабр-қаноатга чақиради. Одамларнинг
бирлашиб марҳумни кузатишлари яқинларга мадад бўлади, уларга руҳий 
қувват беради, одамлар бир-бирининг мададига муҳтож эканлигини англашади, 
меҳр-оқибатни оширади. Тўй-маракаларнинг босқичма-босқич, тартиб-қоида
билан ўтиши ёшларни интизомли, хуш кайфиятда бўлишга чақиради.
Ўзбекчиликда етти авлодни билиш ҳам қадрият ҳисобланади. Шунга кўра, 
ота-она фарзандлари улардан фахрланишлари, ҳаётий сабоқ олишлари учун 
ҳалол яшаб, борига қаноат қилиб, меҳнат қилганлар. Ўтмиш маънавиятини ўз 
ичига олган ана шундай қадриятлар занжир вазифасини ўтаб, авлоддан-авлодга 
миллат урф-одатларини етказиб беради.
Зеро, демократия миллий қадрият сифатида ўзбек халқи онгида минг йиллар 
давомида шаклланиб, миллий қиёфаси, урф-одатлари, қарашлари билан 
дунёдаги қадимий ва бой цивилизацияда ўз ўрнига эга. Унда миллий ўзига
хослик ҳисобга олинган. Шарм-ҳаё, ор-номус ҳар нарсадан устун бўлган. 
Ўзбек халқининг неча асрлардан буён шаклланиб келаётган урф-одатларга 
содиқлиги шундаки, инсон яшаши учун муҳим бўлган қадриятлар: сув, ҳаво, 
иқлим, керакли муҳит, озиқ-овқат, уй-жой, кийим-кечак, ишлаб чиқариш 
воситалари, оила, юрт кабиларга алоҳида эътибор берган, уларни қадрлай олган. 
Номуҳим бўлган, инсоннинг яшашига таъсир этса-да, унинг ҳаётини 
белгиламайдиган ҳашаматли уйлар, безаклар, тақинчоқлар кабиларга эса ўта меҳр 
қўйишмаган. Ўткинчи дунёда бундай жонсиз предметларга меҳр қўйиш ўша 
нарсалар билан инсоннинг тенглашишини билдирган. Бугунги кунга келиб ана 
шундай инсонни улуғловчи қадриятлар унутилиб борилаётгани сир эмас. 
Глобаллашув жараёнида қадриятларнинг кўп ҳолларда ўз ўрнини топмаётгани 
нафақат бир миллатнинг, балки бутун дунё халқларининг маънавий инқирозидан 
далолат беради. 
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, халқ урф-одатлари ва анъаналаридаги 
маънавий бойлик ўтган ҳаётдан сабоқ беради. Ёшларда ўзаро ҳурмат, меҳр-
оқибат, ватанга ва оилага муҳаббатни шакллантиради. Келажакда жамиятга 
қўшилиб, ҳаётда ўз ўрнини топишга тайёрлайди. Анъаналарда ҳар доим миллий 
характер ва халқнинг демократик элементлари бўлади. Халқ анъаналари асрлар 
оша ўзида нафақат буюк донишмандликни, балки аждодларнинг ҳаётий 
тажрибасини сақлаб келади.