P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

bo'ron kabi ikkita xili farqlanadi.
Kundalik deflyatsiya tezligi birmuncha sekin(
nisbatan ko'p esadigan shamollar ta’sirida vujudga keladi. Bunda
ko'pincha tuproqning o'ta mayin zarrachalari doimiy uchirib
ketib turiladi. O qibatda tuproq sekin-asta yem irilib, undagi
gumus va boshqa ozuqa moddalarning miqdori kamayadi, bir
qator agroekologik xususiyatlar yomonlashadi.
C h an g-to'zon li bo'ronlar esish vaqti qisqa, am m o tezligi
yuqori (> 2 0 -2 5 m g's) bo'lgan sham ollar ta ’sirida yuz beradi.
Bu xildagi deflyatsiyada qisqa vaqt ichida yer yuzasidan katta
miqdordagi turli o'lchamli tuproq zarrachalari, hatto o'simliklar

---

uzoq masofalarga uchirib ketiladi. Buning oqibatida tuproqlarga
katta ziyon yetkaziladi.
D eflyatsiya jarayoni dunyoning issiq quruq(arid) iqlim li
hududlari: Afrika, Avstraliya va Osiyo q it’asidagi sahrolarda,
Amerikaning ch o‘l-dasht mintaqalarida keng tarqalgan b o iib ,
shu hududlarning ekologik holatini ogirlash tiru vch i asosiy
omillardan biri hisoblanadi.
Respublikamizdagi Qizilqum, Ustyurt, Qarshi va Markaziy
F arg‘onaning d asht-ch o‘llarida joylash gan 26,5 m ln.gektar
y a y lo v li yerlar va 600 m ing gektar su g ‘orila d iga n yerlar
d eflyatsiyaga duchor b o ig a n . Bu jarayon k o ‘chm a qum li
ch o ila rd a , ayniqsa, Orol b o‘yi mintaqasida ekologik holatni
og'irlashtiruvchi asosiy xavfli omilga aylanib qoldi. Bu yerlarda
deflyatsiya tufayli har gektar yerga to ‘g ‘ri keladigan tuzli chang-
to ‘zonning o ‘rtacha yillik miqdori 520 kg ni tashkil etmoqda,
b a’zi joylarda (Chimboy atrofida) esa bu k o‘rsatkichning 500
to n n a g a ch a y etish i ham k u za tilm o q d a . O roln in g qurishi