P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

yerlarning qaytadan yoki ikkilamchi sh o‘rlanishi sodir bo'ladi.
R espublikam izning Sirdaryo, Jizzax, B uxoro, Q ashqadaryo
viloyatlarid a, O ro lb o 'y i va M arkaziy F arg'on ad a bu kabi
sho'rlashgan m aydonlar katta hududlarni egallagan. Hozirgi
kunda R esp u b lik am izd agi d eh q on ch ilik yerlarining 50% i
sho'rlangan, jumladan, sug'orma yerlarning 1300 ming gektari
u sh b u o fa tg a d u ch o r b o 'lg a n . S hu n dan 18 m ing gek tari

---

nooqilona foydalanish oqibatida vujudga kelgan ikkilamchi
sho'rlangan yerlardir.
Agrar hududlarning ek ologik h olatini og'irlashtiruvchi
omillardan yana biri tuproqlarning ifloslanishidir. E kologik
m a ’noda tuproqlarning ifloslanishini tuproqqa an trop ogen
fa o liy a tla r tu fa y li turli y o t m o d d a va jin sla r n i, p a to g en
organizmlar va oqava suvlarning q o ‘shilishi oqibatida uning
x u su siy a tla r in in g y o m o n la s h u v i, s ifa tin in g b u z ilish i va
unumdorligining pasayib ketishi kabi kompleks salbiy jarayonlar
tu sh u n ilad i. Bu jara y o n la rn in g e k o lo g ik jih a ti sh u n d ak i,
iflo s la n is h o q ib a tid a tu p r o q la r n in g b io sfe r a d a g i a so siy
funksiyalari izdan chiqadi va bunday tuproqlar o ‘zi atrof-muhitni
ifloslovchi manbaga aylanib qoladilar.
Ilm-fanning turli jabhalarida tuproqlar ifloslanishi, ifloslovchi
m oddalar turiga (og'ir metallar, pestitsidlar, gelmintlar bilan)
k o ‘ra, iflo slo v ch i tarm oq xu su siya tiga (sa n o a td a , q ish lo q
x o ‘jaligida, maishiy sohada) k o ‘ra, ifloslovchi birikmalarining
xossalariga (kimyoviy, radioaktiv) k o‘ra, ifloslanishning hududiy
k o ‘lam iga k o ‘ra (global, regional, lokal) turlarga b o ‘linadi.