Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

4.Oziq-ovqat mahsulotlarining tabiiy yo’qotilishi
Mahsulot massasining tashish, saqlash va xaridorlariga jo’natishda tabiiy sabablar 
natijasida kamayishi 
tabiiy yo’qotish
deyiladi. 
Mahsulotni sotishga tayyorlashda (sariyoni tozalashda, parranda, baliqni bo’laklash va 
boshqalar) hosil bo’lgan chiqindilar tabiiy yo’qotish me’yorlariga kirmaydi. Mahsulotlarning 
buzilishi va taraning shikastlanishi natijasidagi yo’qotishlar ham tabiiy yo’qotish hisoblanmaydi. 
Tabiiy 
yo’qotish 
qiymatlari 
mahsulotlarning 
guruhi, 
saqlash 
muddatlari, 
transportirovkalash turlari va masofalari, yil fasllari, iqlim mintaqalari va boshqa omillariga 
boliq. 
Tabiiy yo’qotishlarni yuzaa keltiruvchi asosiy sabablariga qurish, oqib ketish, chanish, 
ushoqlanish kiradi.
Qurish
– namlik va uchuvchan moddalarning (spirt, efir moylari) buglanishi hisoblanadi. 
Uning qiymati mahsulot turiga, havoning harorati va nisbiy namligiga, mahsulotni taxlash 
usuliga, joylash usuli va saqlash davomiyligiga boliq. Qurish mayin yanchilgan mahsulotlarda 
(un, shakar kukuni) kuzatiladi. 
Mahsulotlarni idishda oqib ketishi 
oqish
deyiladi. 
8

---

Tabiiy yo’qotish miqdori mahsulot qoldiqlarini yiishtirib olgandan keyin, hisoba olish 
hujjatlariga asoslanib aniqlanadi. Mahsulotning aniqlangan kamomadi tabiiy yo’qotishning 
belilangan me’yorlari bilan taqqoslanadi. 
Omborxonalarda va tashish vaqtida yo’qotishlarni kamaytirish uchun keltirilayotgan 
mahsulotlarni sifati nazorat qilinadi, ularni saqlash rejimlari yaratiladi, mahsulotlarni 
qadoqlangan va va donalab sotish yo’la qo’yiladi, kemiruvchilar va hashoratlariga qarshi 
kurashish tadbirlari amala oshiriladi, qabul qilish, mahsulotlarni saqlash va sotish vaqtida 
ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’linadi.