O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
4.10. To‘p o‘yinga kiritishni o‘rgatish metodikasi 
 
Sakramasdan  hujum  qilish  o‘rganilgach,  to‘pni  o‘yinga  kiritishni  
o‘rgatishga  o‘tish  mumkin.  To‘pni  o‘yinga  kiritishning  qat’iy  sxemasi 
bo‘yicha  ijobiy  uzatish  ko‘nikmasini  qo‘llash  mumkin.  Lekin  keskin 
to‘pni  o‘yinga  kiritish  zararli  bo‘lishi  mumkin:  o‘yinga  kiritilgach, 
mushaklar  reflektor  bo‘shashadi,  bu  esa  zarbaning  qat’iyligini 
pasaytiradi. Shu sababli, to‘pni o‘yinga kiritishni o‘rgatishda bu uslubni 
qo‘llamaslik zarur, harakat tezlashgan vaqti qo‘l harakati tezligining o‘zi 
yetarli  bo‘ladi.  To‘p  o‘yinga  kiritishni  o‘rgatishda  quyidagi  ketma-
ketlikda amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi: 
1)
 
Yuqoridan to‘g‘ridan maqsadli to‘pni o‘yinga kiritish.  
2)
 
Yuqoridan to‘g‘ridan rejali to‘pni o‘yinga kiritish. 
3)
 
Sakrab kuch bilan to‘pni o‘yinga kiritish. 
Hujum  va  yuqoridan  to‘pni  o‘yinga  kiritishni  bajarishda  harakatlar 
tuzilmasidagi asosiy farq zarba beruvchining bilagi (rejali uzatishda bilak 
harakati  kuzatilmaydi)  va  hujumchi  amplitudasi  kattaligidadir.  To‘pni 
o‘yinga  kiritishda  harakat  kaltaroq  bo‘ladi,  hujumdan  so‘ng  darhol 
to‘xtaydi.  Bu  holatni  mashg‘ulotlar  boshidanoq  hisobga  olish  zarur. 
Shuningdek, uzatilgan qo‘l balandligida devorga ilingan voleybol to‘piga 

---

204 
(devorga  teginib)  hujum  qilishni  taklif  qilish  mumkin.  Qo‘l  kafti  bilan 
shunday  qisqa  zarba  berish  kerakki,  to‘p  qo‘l  harakati  ortga 
qaytgandayoq  qaytishi  kerak.  Rejali  to‘pni  o‘yinga  kiritish  texnikasiga 
qo‘yilgan talablar 34-rasmda berilgan “tayanch model”da keltirilgan.  
Yangi  kelgan  o‘quvchilar  mushaklari  o‘sib  borishi  va  ko‘nikma 
barqarorligi  oshishi  bilan  hujumdan  so‘ng  qo‘lni  to‘xtashishni  o‘rgatish 
va  to‘pning  “tushishi”  effektiga  erishishni  o‘rgatishga  o‘tish  mumkin. 
Ushbu  to‘plarning  aksariyati  o‘yinchilarning  katta  kuch  bilan  zarba 
beradigan mushaklarini zo‘riqtirishga majbur qiladi. Mushak sinergiyasi 
o‘tishi  samarasi  darhol  ko‘rinadi:  voleybol  to‘pi  tezroq  uchadi  va  uni 
boshqarish osonlashadi.  
Mashg‘ulotlarda  mashqlarni  bajarishni  kuchaytirish  uchun  zal 
bo‘ylab  tortilgan  voleybol  to‘riga  to‘p  uloqtirish  maqsadga  muvofiq 
bo‘ladi.  To‘pni  o‘yinga  kiritishda  ishtirok  etadigan  mushaklar  kuchini 
oshirishda  deyarli  har  bir  mashg‘ulotda  alohida  vaqt  va  diqqat  talab 
qiladi, bu esa o‘rgatish jarayonini ancha tezlashtiradi. 
Yuqoridan to‘pni o‘yinga kiritishni bevosita o‘rgatishda o‘quvchilar 
avvalambor  turli  to‘plarni  bir  va  ikki  qo‘lda  yuqoridan  uzatishni 
o‘rganishi  kerak.  Kuch  bilan  uzatishni  nafaqat  hujumni  o‘rganish 
ko‘nikmalarini  o‘rgangach  qo‘llash  kerak.  To‘pni  o‘yinga  kiritishni 
o‘rgartishda asosiy vazifalarni turli vaqtli qismlarga ajratish zarur.