O`zbkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus

Aniqlash tartibi. Sigimi 100ml bo’lgan o’lchov kolbasiga sinaladigan
GETEROGEN SISTEMALI KIMYOVIY REAKSIYA MUVOZANATI

Yuqorida bayon etilgan sistemalar(gazlar aralashmasi yoki suyuqliklar- eritmalar) gomogen sistema deb faraz qilinadi. Bazan reaksiyada ishtirok etadigan moddalar turli agregat holatda, yani sistema geterogen bo’lishi mumkin. Masalan sistemada gazlar bilan bir vaqtda suyuqlik yoki qattiq holdagi modda mavjut bo’lsin. Bu vaqtda reaksiya gaz fazada boradi, yani suyuq va qattiq moddalarning bu/larigina reaksiyaga kirishadi. Ma’lumki, muayyan moddaning bug` bosimi moddaning miqdoriga bog`liq bo’lmasdan, faqat tempraturaga bog`liq vama’lum tempraturada turg`un kattalik bo’ladi. Shunga ko’ra, reaksiyaning borishiga qaramasdan suyuq va qattiq moddalarning pasial bosimi reaksiya davomida va muvozanatda turg`un kattalik bo’lib qoladi

va muayyan moddaning to’yingan bug’ bosimiga teng bo’ladi:

aA+bB↔dD+gG reaksiyada B qattiq modda bo’lsin. Bu reaksiya uchun;

(V.18)

Bu tenglamada P_B-turg`un kattalik bo’lgani uchun uni tenglama ning chap tomoniga o’tkazaylik, ya’ni K`_p P_B qconst qK_p bo’lsin ( K`_p-ham tur/un kattalik ). Shunday qilib,

(V.19)
Geterogen sistemalarda konsentrlangan,yani suyuq va qattiq moddalarning parsial bosimi(yoki konsentratsiyasi ) muvozonat konstansasi ifodasiga kirmaydi.

Masalan ,FeO + CO ↔ Fe +CO₂ uchun Kp = Pco₂ / Pco bo`ladi .

NH₄Cl _(q)↔ NH_3(g) + HCl_(g) uchun K_p=P_NH3∙ P_HCl bo’ladi.

CaCO₃ ning termik dissotsiatsialanishi:

CaCO₃ ↔CaCO₃ uchun K_p=P_CO2 bo’ladi. Demak, har qaysi tempratura uchun P_CO2kattaligi turg`un qiymat bo’lib, u sistemadagi kalsiy karbonat va oxakning miqdoriga bogliq emas. Bu muvozanat bosim- moddaning dissotsilanish bosimi deyiladi. Ana shunday, yani mahsulotlardan biri gazsimon modda bo’lgan reaksiyalar ko’p uchraydi. Kiristallogidrat, amiak bazi bir oksidlar, sulfidlar v h k larning dissotsiyalanishi bunga misol bo’ladi. Agar reaksiya mahsulotlari dastlabki moddalar bilan suyuq yoki qattiq eritma hosil qilmasa, dissotsiyalahish bosimi faqat tempraturaga bo/liq bo’lib, sistemadagi kondensatlangan moddalar miqdoriga bo/liq bo’lmaydi. Lekin moddalarning tuzilishiga – kiristal shakliga, sirtining tabiatiga ham bo/liq bo’ladi.