Ozbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi

Soraw ga`pler

Soraw ga`pler so`ylewshige belgisiz bolg`an bir na`rse, ha`diyse haqqinda biliw aniqlaw ushin qollaniladi ha`m sol tuwrali mag`liwmat aliw ushin juwap talap etedi.

Misali: - Aldin`izdag`i ko`ringen sizin` n`wil emes pe?

- Bizin` awil.

- Anaw metep peW

-Awa.

Soraw ga`pler menshiklik o`zgesheliklerge baylanisli ha`r qiyli boladi. Ayirim jag`daylarda tek sorawdi (Ag`am u`ydeme? Sen qayda baratirsan`?) bazda soraw ha`m tan`laniwdi (Qanday suliw qala? Ne degen go`zzalliq?), al geypara jag`daylarda soraw joli menen buyriqti bildiredi. Misali: Tez barmaysan` ba?

Soraw ga`plerdin` ishinde juwap talap etpeytug`in tu`rleri de ushirasadi. Sonliqtan soraw ga`pler aniq soraw ga`pler ha`m ritorikaliq soraw ga`pler bolip bo`linedi.

Ritorikaliq soraw ga`pler juwap talap etpeydi. Bunday ga`pler pikirdi o`tkirlestirip beredi ha`m ha`r qiyli emotsional` ma`ni o`zgeshelikke iye boladi. Tan`laniw, g`a`zepleniw, tәshwishleniw, gu`man, shamalaw mazmunin bildiredi. Misali: Qa`yteyin menin` qolimnan ne kelediW Aral ten`izinin` ta`g`dirine kimnin` jani ashimaydiW Ba`ha`r ayinda hawa rayina isenip bolamaW O ta`biyatA` Ne degen saqiysan`?!

Soraw ga`pler to`mendegi grammatikaliq qurallar ja`rdeminde du`ziledi. O`zine ta`n grammatikaliq ha`m intonatsiyaliq o`zgeshelikke iye boladi:

1. ma/me, ba/be, she, mi/mi soraw janapayi arqaliN`

2. soraw almasiqlari arqaliN`

3. Soraw intonatsiyasi arqali da soraw ga`pler jasaladi. Soraw ga`ptn`ң bul tu`rinde soraw janapaylari, soraw almasiqlari qatnaspadi. Intonatsiya arqali soraw mazmuni an`latiladi. Misali:

- Atin`iz?

- Altinay.

- Tuwilғan jilin`iz?

- 1971 - jil.

- Tur, u`yge Gu`lzar keldi.

- Gu`lzar?

Soraw ga`pler an`latatug`in mazmunina qaray soraw-xabar (ondaylar adam janina qalay tu`sinsin), soraw buyriq (Esitip tursan` ba, ya joq pa?) ga`pler bolip bo`linedi.