|
2. Miynetti xoshametlew sistemasınıń túsinigi hám mánisi
Bazar ekonomikasına ótiw dáwirinde xızmetkerlerdi basqarıwdıń tiykarǵı ózgesheligi - bul xızmetkerdiń ózliginiń roliniń asıwı. Mámleketimizde ámeldegi bolǵan jaǵday hár bir insan ushın onıń bar ekenligin turaqlılıǵın kózqarasınan úlken múmkinshilikler hám abaylardı keltirip shıǵaradı. Yaǵnıy, endi hár bir insannıń ómirinde júdá joqarı dárejedegi uǵımsızlıq bar. Sol sebepli xızmetkerlerdi basqarıwda jańasha jantasıwdı islep shıǵıw zárúr. Bul jantasıw tómendegishe:
1) xızmetkerlerdi basqarıw filosofiyasın jaratıw ;
2) xızmetkerlerdi basqarıw xızmetlerin jaratıw ;
3) xızmetkerlerdi basqarıwda jańa texnologiyalardı qóllaw ;
4) individual turpayın tártipke soluvchi birgegi qádiriyatlardı, social normalardı, minez-qulıqtı jaratıw hám rawajlandırıw.
Xızmetkerlerdi basqarıw filosofiyası - bul kárxananıń rawajlanıw maqsetlerine salıstırǵanda individual xızmetkerlerdiń minez-qulqların qáliplestiriw bolıp tabıladı.
Bunday sharayatta kompaniya xızmetkerleri miynetiniń motivatsiyası ásirese zárúrli áhmiyetke iye boladı. Insan ózine isenip tapsırılǵan jumıstı hújdan menen hám sapalı orınlawı ushın ol buǵan qızıǵıwshılıqı yamasa basqasha aytqanda, ǵayratlı bolıwı kerek.
Xoshametlew sistemasın islep shıǵıw - bul miynet natiyjeliligi hám sapasın asırıw máselelerin sheshiwde kompleks jantasıw. Social ob'ektlerdi basqarıwda paydalanıwda sistema qanshellilik etarlicha rawajlanǵan hám nátiyjeli ekenligi ayan boladı.
Sistema - bul óz-ara baylanıslı hám bir-birine tásir etiwshi elementlerdiń birligi, átirap -ortalıq menen aktiv tásir ótkeriwde, pútinlikti saqlawda hám ulıwma maqsetke erisiw ushın múmkin bolǵan minez-qulqlar baǵdarlarınan birin tańlawda óz dúzilisin ózgertiwge ılayıq. Miynetti xoshametlew - bul hár qıylı ierarxik dárejedegi social sistemalardıń minez-qulqların basqarıw usılı, basqarıw ob'ektleriniń miynet minez-qulqların xoshametlew usıllarınan biri bolıp tabıladı [11, p. 55].
Miynetti xoshametlew ush funktsiyanı atqaradı: ekonomikalıq, social hám psixologiyalıq, olar aldıńǵı social munasábetlerdi tolıq óz ishine aladı, bul bolsa basqarıw ob'ektine tásir etedi. Miynetti xoshametlew insandı yamasa jámáátti múnásip maqsetlerge muwapıq háreket etiwge odaytuǵın sonday sırtqı jaǵdaynı jaratıwdı óz ishine aladı. Usınıń menen birge, shaxslar ózleri bul háreketlerdi anıq tańlaydilar, sebebi olar barlıq zárúr hám etarli sharayatlardı jaratadılar. Miynet kórsetkishleriniń jaqsılanıwı ob'ekttiń hár qanday mútajliklerin qandırıw dárejesiniń asıwına alıp keledi hám kórsetkishlerdiń jamanlashuvi olardı qandırıw tolıqlıǵın tómenlewine alıp keledi.
Basqarıw sub'ekti tárepinen tuwrıdan-tuwrı óz basımshalıq joq, sebebi qadaǵalaw ob'ekti ózin tutıw sızıǵın ǵárezsiz túrde tańlawı múmkin. Hár qanday tańlaw alternativalar bar ekenligin hám olardı óz qálewlerine qaray bahalawdı názerde tutadı. Rawajlanıwdıń jaqsı rawajlanǵan procesi miynet jámáátlerine basqarıw sub'ektiniń aralasıwisiz uzaq waqıt dawamında nátiyjeli islewine múmkinshilik beredi.
Xoshametlew basqarıw usılı retinde shaxstıń, miynet komandasınıń mápleri, olardı qandırıw dárejesin esapqa alıw zárúr ekenligin názerde tutadı, sebebi áyne mútajlikler social sistemalar minez-qulqınıń eń zárúrli faktorı bolıp tabıladı. Sonı atap ótiw kerek, hár qanday social sistemanı quraytuǵın hár qıylı adamlardıń mútajlikleri kompleksi birdey emes. Mútajliklerdiń bunday individual spektri shaxstı qáliplestiriw procesi menen baylanıslı hám átirap -ortalıq tásirine baylanıslı.
Mútajlik óz-ózinen xızmetkerdi qandayda bir anıq háreketke úndewi múmkin emes. Mútajlik onı qandırıwǵa ılayıq bolǵan ob'ektti qandirgandagina, ol social sistema iskerligin basqarıwı hám tártipke salıp qoyıwı, minez-qulqların basqarıwı múmkin. Mútajliklerdi ańǵarıw qızıǵıwshılıqlar, tilekler, umtılıwlar, g’ayratlardı oyatadı.
Xoshametlentiretuǵın jaǵdaylarda basqarıw ob'ekti tárepinen belgili esap -kitaplardıń atqarılıwı xoshametlew mexanizmi tuwrıdan-tuwrı almasinuvga tiykarlanǵanlıǵın kórsetedi (simmetrik bolmaǵan, ekvivalent hám kepillik berilgen). Simmetriya, aqsha tólenbegen miynetke aqsha tólew boyınsha shártnama ámeldegi bolǵanda, táreplerden birewiniń umtılıw-háreketleri basqasınıń kompensatsion háreketlerin názerde tutqanda ózin kórinetuǵın etedi. Ekvivalentlik háreket hám mıynet haqı (jıynaw) ortasında eki tárepke de sáykes keletuǵın shártnamalıq munasábetlerdiń bar ekenligin ańlatadı. Kepillik eki tárepden bir-birine salıstırǵanda minnetlemelerine qatań ámel qılıwdı talap etedi.
3. Turistik kárxana xızmetkerlerin miynetti xoshametlew túrleri hám formaları
Turistik kárxana xızmetkerleri ushın miynetti xoshametlewdiń eń zárúrli túri bul jumısshılardıń miynet aktivligin asırıwda etakchi rol oynawǵa mólsherlengen materiallıq xoshametlew bolıp tabıladı. Bul tur materiallıq -pul hám materiallıq -pul bolmaǵan xoshametlewden ibarat, ekinshisi social xoshametlewdiń bir bólegin óz ishine aladı.
Turistik kompaniya xızmetkerlerin miynetti xoshametlewdiń ekinshi zárúrli túri ruwxıy xoshametlew bolıp, ol social, etikalıq, estetik, sociallıq-siyasiy hám informaciyanı xoshametlentiredi. Psixologiyalıq jantasıwda etikalıq xoshametlew miynetti ruwxıy xoshametlewdiń eń rawajlanǵan hám keń qollanılatuǵın kishi sisteması bolıp tabıladı.
Keńeytirilgen túsindiriwge kóre, etikalıq xoshametlew insan turpayınıń barlıq etikalıq hám etikalıq motivları menen belgilenedi. Biraq, etikalıq taypalardıń tek bir bólegi etikalıq xoshametlew tarawına tiyisli, yaǵnıy insan jáne onıń turpayı átirapdaǵılar hám ózi tárepinen bahalanishini sáwlelendiredi.
Turistik kompaniyada miynetti xoshametlew túrleriniń ámeldegi klassifikaciyaın kórip shıǵıń.
Tarif sisteması miynet sapasın esapqa alıw jáne onı mıynet haqında sáwlelendiriwdiń tiykarǵı quralı bolıp xızmet etedi. Bul normalar kompleksi bolıp, onıń járdeminde miynet ólshewi hám oǵan aqsha tólewdiń zárúrli birligin támiyinlew maqsetinde jumısshılardıń túrli gruppaları mıynet haqın quramalılıǵı, miynet sharayatlarına qaray parıqlaw hám tártipke salıw ámelge asıriladı.
Materiallıq xoshametlew - bul jumıs nátiyjeleri boyınsha naq tólewlerdi ámelge asıratuǵın xızmetkerlerdi xoshametlew.
Materiallıq hám pul jeńilliklerinen paydalanıw hár qıylı pul tólewleri hám sankciyalardı qóllaw tiykarında basqarılatuǵın ob'ektlerdiń minez-qulqların tártipke salıwǵa múmkinshilik beredi.
Xızmetkerler dáramatlarınıń tiykarǵı bólegi mıynet haqı bolıp, olar birdey dúzılıwǵa iye emes. Ol eki bólekten ibarat: turaqlı jáne ózgeriwshen.
Do'stlaringiz bilan baham: |
