Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

4. Turizm shólkemleriniń innovaciyalıq iskerligi
Innovatsiya - bul jańa yamasa rawajlanıwlastırılgan sayaxatshılıq ónimi formasında sáwlelengen bolǵan jáne onı mámilege kiritetuǵın innovciyalıq iskerliginiń juwmaqlawshı nátiyjesi bolıp tabıladı.
Turistik kárxanalar innovciyalıq iskerliginiń tiykarǵı baǵdarları:
• dástúriy xızmetlerdi kórsetiwde jańa texnika hám texnologiyalardan paydalanıw ;
• jańa turizm resurslarınan paydalanıw ;
• turizm xızmetlerin islep shıǵarıw hám tutınıwdı shólkemlestiriwdegi ózgerisler;
• turizm xızmetlerin ushın jańa bazarlardı anıqlaw hám olardan paydalanıw.
Dástúriy xızmetlerdi kórsetiwde jańa texnika hám texnologiyalardan paydalanıw. Rossiya daǵı sayaxatshılıq kompaniyaları kompyuter texnologiyaları hám qánigelestirilgen kompyuter texnologiyalarınan ofis jumıslarında tabıslı paydalanadılar, klientler hám serikler menen texnologiyalıq operatsiyalar belgilengenlerin júrgizediler. Jáhán sayaxatshılıq ámeliyatında "termoplan" tipidagi samolyotlar jaratılǵan bolıp, olar kem rawajlanǵan hám barıw qıyın bolǵan aymaqlarǵa ekskursiyalar ushın kem ushraytuǵın operatsion hám qolay sharayatlarǵa iye. Gretsiya daǵı mıymanxanalar daǵı bólmeler zamanagóy avtomatlastırılgan xizmet kórsetiw sisteması menen úskenelestirilgen. Klient xanaǵa kirgende, dawıs esitilip, onı at-sharıf menen shaqıradı hám usınıs atırǵan xızmetler, xızmetler hám basqalar dizimin bayanlaydı.
Jańa turistik resurslardan paydalanıw tábiy-ıqlım sharayatı, tariyxıy, social, materiallıq hám basqa ob'ektlerdi (baǵlar, qorıq jerler, arxitekturalıq imaratlar, tariyxıy hám materiallıq estelikler) óz ishine aladı. Diniy esteliklerge talap úlken: soborlar, meshitler, diniy muzeyler hám ruwxıy oraylar, bul Rossiyada diniy turizmni rawajlanıwına úles qosadı. Diniy hám zıyarat túrlerin, sonıń menen birge monastirlarda, sherkewlerde hám basqa diniy shólkemlerde zıyarat xızmetlerin shólkemlestiriw ushın sayaxatshılıq kompaniyaları bar. Kóbinese, sayaxatshılarǵa daslep basqa maqsetler ushın jaratılǵan, biraq bul tarawda dıqqatqa iye jay bolǵan ob'ektler kórsetiledi.
Turistik xızmetlerdi islep shıǵarıw hám tutınıwdı shólkemlestiriw degi ózgerisler turistik iskerlik kólemin bekkemlew hám keńeytiwge qaratılǵan. Iskerliktegi úles tiykarında yamasa iri hám kishi operator firmalar hám sayaxatshılıq agentlikleriniń sińiwi (qosılıwı) tiykarında jaratılǵan turistik firmalar náhánleri (korporatsiyalar), transmilliy hám tiykarınan monopoliyalar bar. Turistik xızmetlerdi usınıwdan tısqarı, iri firmalar transport kárxanaları, ulıwma awqatlanıw kárxanaları, tarmaq dúkanları, bankler, qamsızlandırıw kompaniyaları hám basqalardıń iyelerine aylanadı. Qarıydarǵa turizm ónimlerin targ'ib qılıw boyınsha birden-bir siyasatti ámelge asıratuǵın mıymanxanalar tarmaqları jaratılıp atır, olar menen kelisim.
Turistik xızmetler ushın jańa bazarlardı anıqlaw hám olardan paydalanıw. Házirde kópshilik turoperatorlar óz xızmetlerin sayaxatshılıq agentlikleri arqalı bazarǵa usınıp atırlar (yaǵnıy olar tikkeley bolmaǵan usıldan paydalanadılar), sebebi dáldalshılardıń qosılıwı belgili payda keltiredi, atap aytqanda, bul pulni tiykarǵı biznesten shalǵıtmaydi. Dáldalshılar turoperatorlıq xızmetlerine qaraǵanda turistik xızmetlerdiń keń bar ekenligin támiyinlew hám olardı qarıydarǵa etkazishda natiyjelilew. Biraq kóbinese iri turoperatorlar ózleriniń sayaxatshılıq agentliklerinen ózleriniń sawda tarmaqların shólkemlestiriwedi. Bunday strategiya jáne de ósiw keleshekleri menen jańa maqsetli bazarlardı islep shıǵarıwdı óz ishine aladı. Bul turoperatorǵa bir qatar qosımsha funktsiyalardı júkleydi (potentsial qarıydarlardı anıqlaw, marketing iskerligin rawajlandırıw, qosımsha informaciya sistemaların jaratıw hám basqalar).