|
2. Isbilermenlik túrleri
Isbilermenlik túrleri isbilermenlik iskerliginiń baǵdarı, kapital qoyılmalar ob'ekti hám anıq nátiyjelerdi alıwına baylanıslı. Isbilermenliktiń tómendegi túrleri ajratıladı :
• islep shıǵarıw ;
• kommerciya sawdası ;
• finans hám kredit;
• qamsızlandırıw ;
• dáldalshı.
Sanaat isbilermenligi - bul anıq tovarlardı islep shıǵarıw, islerdi orınlaw hám olardı qarıydarlarǵa (qarıydarlarǵa) satıw boyınsha xızmetlerdi kórsetiw procesi. Sanaat isbilermenligi materiallıq tarawda ámelge asıriladı. Soǵan kóre, isbilermenlik kishi tarmaqları menen ajralıp turadı (mısalı, sanaatda isbilermenlik iskerligi mashinasozlik, dáskesozlik hám basqalarda shólkemlestiriledi).
Xalıq xojalıǵı kózqarasınan sanaat isbilermenligi eń zárúrli hám sheshiwshi turi bolıp tabıladı, sebebi islep shıǵarıw shólkemleri (firmalar, kompaniyalar, kárxanalar) ónim hám tutınıw tovarların islep shıǵarıwdı ámelge asıradılar. Arnawlı qarıydarlar (xalıq, biznes firmalar, mámleket) ushın barlıq túrdegi tovarlar, jumıslar hám xızmetler sanaat kárxanaları tárepinen islep shiǵarıladı.
Rossiyada islep shıǵarıw isbilermenligi eń qáwipli biznes esaplanadı. Islep shıǵarılǵan ónimler sotilmasligi, sozılmalı tólewler, kóplegen salıqlar, jıynawlar hám jıynawlar qáwipi islep shıǵarıw salasında isbilermenlikti rawajlanıwına tosqınlıq etedi.
Kommerciya sawda isbilermenligi Rossiya isbilermenliginiń tiykarǵı túri esaplanadı. Bul erda isbilermen tuwrıdan-tuwrı sawdager wazıypasın atqaradı, tayın ónimlerdi anıq qarıydarlarǵa jetkizip beredi. Bul túrdegi isbilermenlik menen tabıslı shuǵıllanıw ushın qarıydarlardıń qaniqarsiz talabın puqta biliw, talap daǵı ózgerislerge tiyisli ónimler yamasa olardıń analoglarini usınıw arqalı demde juwap beriw kerek. Sawda isbilermenligi kóbirek jıldam, sebebi ol anıq qarıydarlar menen tikkeley baylanıslı. Onıń rawajlanıwı ushın keminde eki shárt zárúr; satilgan tovarlarǵa salıstırǵanda turaqlı talap (sol sebepli bazardı jaqsı biliw zárúr) hám óndiriwshilerdiń tovarlardı satıp alıw baxasınıń tómenligi, bul sawdagerlerge sawda qárejetlerin oraw hám kerekli payda alıw imkaniyatın beredi. Sawda biznesi salıstırǵanda joqarı dárejedegi táwekelshilik menen baylanıslı (ásirese, sanaat ushın uzaq jas kóriletuǵın ónimler sawdasın shólkemlestiriwde).
Finans hám kredit isbilermenliginde qımbatlı qaǵazlar (aktsiyalar, obligatsiyalar hám basqalar), valyuta hám milliy pullar aldı -sotdi predmeti esaplanadı. Bul túrdegi biznes kommerciya bankleri, finans kompaniyaları, valyuta birjaları hám basqa qánigelesken shólkemler arqalı ámelge asıriladı. Rossiya daǵı bankler hám basqa finans-kredit shólkemleriniń isbilermenlik iskerligi de ulıwma nızamshılıq hújjetleri, de Oraylıq bank hám Rossiya Federatsiyasi Finans ministrliginiń arnawlı nızamları hám qaǵıydaları menen tártiplestiriledi.
Qamsızlandırıw iskerliginde qamsızlandırıw shólkemleri nızam hújjetlerine hám qamsızlandırıw shártnamasına muwapıq qamsızlandırıw etdiruvchilarga buyım-múlk joǵalıp ketiwi, den sawlıǵın, turmısı hám basqa túrdegi zálellerden etkazilgan záleldi orawdı kepillikleydi. Qamsızlandırıw shártnamasın dúziwde qamsızlandırıw kompaniyaları tiyisli tólewdi aladılar, yaǵnıy olar ózleriniń qárejetleri, táwekelshilik hám payda múmkinshiligı ornın orasadı. Qamsızlandırıw biznesi eń qáwipli iskerlik túrlerinen biri bolıp tabıladı. Usınıń menen birge, qamsızlandırıw kompaniyası qamsızlandırıwlovchilarga (shólkemlerge, kárxanalarǵa, fizikalıq shaxslarǵa) óz iskerliginde qamsızlandırıw hádiysesi júz bergende olar ushın taban aqshası alıw ushın belgili kepillik beredi, bul bolsa mámlekette tsivilizatsiyalasqan isbilermenlikti rawajlandırıw shártlerinen biri bolıp tabıladı.
Dáldalshı isbilermenlik iskerligi - bul xojalıq jurgiziwshi sub'ektler tovarlardı tikkeley islep shıǵarmasligi yamasa sotmasligi, bálki óndiriwshiler hám qarıydarlar ortasında dáldalshılıq wazıypasın atqaratuǵın isbilermenlik iskerliginiń bir túri. Dáldalshı - bul óndiriwshi yamasa qarıydardıń máplerin qorǵaw etiwshi shaxs (yuridikalıq yamasa tábiy), lekin ózi bunday emes. Dáldalshılar ǵárezsiz túrde biznes júrgiziwi yamasa bazarda óndiriwshiler yamasa qarıydarlar atınan (atınan) jumıs júrgiziwi múmkin. Kótere jetkizip beriw hám satıw shólkemleri, brokerler, dilerlar, distribyutorlar, fond birjaları, belgili dárejede - kommerciya bankleri hám basqa kredit shólkemleri bazarda dáldalshılıq etiwshi isbilermenlik shólkemleri retinde qatnasadılar. Meditatsiya isbilermenlik iskerligi úlken dárejede qáwipli bolıp tabıladı, sol sebepli isbilermen dáldalshı dáldalshılıq operatsiyaların orınlawda mudamı qáwip dárejesin esapqa alıwı kerek.
Iskerlik temasına qaray, konsalting, tálim iskerligi, bank xızmetlerin kórsetiw hám basqalar sıyaqlı isbilermenlik túrleri ajralıp turadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
