Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

6 Tema : Turizmdegi isbilermenlik jáne onıń túrleri
1. Isbilermenlik klassifikaciyası
2. Isbilermenlik túrleri
3. Turizmdagi isbilermenlik iskerligi túrleri
4. Turizm shólkemleriniń innovciyalıq iskerligi
1. Isbilermenlik klassifikaciyası
Isbilermenlik iskerligi hár qıylı belgilerine kóre klassifikaciyalanadı. Teoriya hám ámeliyatda bul iskerlik túri tómendegishe klassifikaciyalanǵan:
• múlk formaları ;
• nızamlılıq belgileri;
• aymaqtı qamtıp alıw ;
• xızmetkerler sanı hám quramı ;
• rentabellik dárejesi;
• jańalıqlardan paydalanıw ;
• qatnasıwshılar sanı ;
• juwapkerlik formaları hám basqalar.
Bazar ekonomikası sharayatında múlkshilik formaları boyınsha biznes jeke hám mámleketke bólinedi. Jeke menshik jalǵız (jalǵız) hám jámáátlik (seriklik) formasında kórinetuǵın boladı. Mámleket múlki Rossiyada eki formada ámeldegi: federal hám Rossiya Federatsiyasi sub'ektleri. Isbilermenlik de qala múlkinde, de aralas hám qospa múlk formaları hám sırt ellik investorlarga salıstırǵanda rawajlanadı.
Iskerliginiń aymaq boylap tarqalıwina qaray, isbilermenlik jergilikli, regionlıq, milliy, xalıq aralıq hám global bólinedi.
Óz biznesiniń tiykarlawshileri (qatnasıwshıları) ga qaray, isbilermenlik hayallar hám jaslarǵa bólinedi. Kóplegen mámleketlerde olardı qollap-quwatlaw ushın hayallar hám jaslar isbilermenlik assotsiatsiyalari iskerlik kórsetip atır.
Paydalılıq dárejesine kóre (rawajlanıw dárejesi, rentabellik) isbilermenlik shólkemleri tez hám aste ósip baradı; joqarı rentabellik hám tómen rentabellik; tómen qáwipli hám júdá qáwipli operatsiyalardı orınlaw. Usınıń menen birge, belgili bir kompaniyanıń biznes túri hám táwekelshilik dárejesin teńlestiriw múmkin emes, sebebi bir waqtıniń ózinde kóplegen faktorlar kárxananıń juwmaqlawshı nátiyjelerine tásir etedi.
Iskerlik processinde jańa tovarlardı islep shıǵarıw, islerdi orınlaw, xızmetler kórsetiw, jańa sawda bazarların iyelew, jańa talap hám usınıstı qáliplestiriw boyınsha jańalıqlar (innovatsiyalar, miynet texnologiyaları ) den paydalanıw kózqarasınan, isbilermenlik iskerligi dóretiwshilik izertlew hám nátiyjeli bolıwǵa bólinedi.
Óz biznesiniń qatnasıwshıları (tiykarlawshileri) sanına qaray, isbilermenlik individual hám jámáátlik (seriklik) ga bólinedi. Eger ilgeri jaratılıwda bolsa
shólkemlestiriwshiler (qatnasıwshılar), keyin isbilermenlik qospa. Sonıń menen birge, shet el investitsiyalar qatnasıwındaǵı kárxanalar bar.
Isbilermenlik shólkemleri qatnasıwshılarınıń (shólkemlestiriwchilarining) óz iskerligi nátiyjeleri ushın juwapkerlik formalarına kóre tolıq, qospa hám járdemshi juwapkerlikke iye shólkemler ajratıladı.
Jaratılıw mexanizmine, shólkemlestiriwshiler (qatnasıwshılar) sanına, xızmet kórsetiwi hám basqarıw processlerine, isbilermenlik shólkemlerine qaray ápiwayı hám quramalı bolıp tabıladı.