Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

3. Ózbekstanda turizmnin rawajlanıwı
Házirge shekem turizm jáhán ekonomikasınıń etakchi tarmaqlarınan birine aylandı. Sol munasábet menen, Ózbekstanda turizm salasın modernizaciyalaw, tarawdı turaqlı rawajlandırıw ushın normativ-huqıqıy bazanı islep shıǵıw hám jetilistiriw, sırt ellik qonaqlarǵa xalıq aralıq standartlarǵa muwapıq xizmet kórsetiwdi shólkemlestiriwge bólek itibar qaratılıp atır.
Ǵárezsizlik jıllarında Ózbekstan bul tarawda zárúrli jetiskenliklerge eristi, usınıń menen birge xalıqtıń tariyxıy hám materiallıq miyrasların saqlaw hám kóbeytiw, milliy úrp-ádetler hám úrp-ádetlerdi qayta tiklew, respublikanıń dıqqatqa iye jayların qayta tiklew hám tártipke salıw menen bir qatarda.
Zamanagóy, joqarı nátiyjeli hám básekige shıdamlı turistik kompleksti jaratıw maqsetinde respublikada bekkem normativ-huqıqıy baza qáliplestirildi, onıń tiykarın 1999 jıl 20 avgustda qabıl etilgen " Turizm tuwrısında" gi Nızam quradı. Turizm infrastrukturasin jetilistiriw, sonday-aq investitsiyalardı tartıw, turistik ónimlerdi diversifikatsiya qılıw, tálim iskerligin kúsheytiw, tarawdıń qánigelerin tayarlaw hám mamanlıǵın asırıw boyınsha maqsetli ilajlar programmaları bar.
1992 jılda Prezident Islam Karimovning Pármanı menen " Ózbekturizm" Milliy kompaniyasınıń dúziliwi turizmning milliy modelin qáliplestiriwde zárúrli qádem boldı. Sondan berli bul struktura sanaat shólkemleri iskerligin muwapıqlashtirmoqda, tiyisli kadrlardı tayarlaıp atır, jańasın jaratıwda hám ámeldegi materiallıq-texnikalıq bazanı keńeytiwde ishki hám sırtqı investitsiyalar aǵımın ańsatlashtirmoqda, turizmnin barlıq túrlerin rawajlandırıwǵa dúmpish beredi., shet el ilajlarda aktiv qatnas etedi, iri xalıq aralıq forumdı quraydı.
Bul jóneliste kórilgen sharalar nátiyjesi - bul Ózbekstanǵa keletuǵın sayaxatshılar sanınıń kóbeyiwi. Sonday etip, hár jılı dúnyanıń túrli múyeshlerinen eki millionnan artıq adam Ózbekstanǵa keledi. Sırt ellik qonaqlardıń geografiyası keń. Mámleketimiz, ásirese, Germaniya, Frantsiya, Italiya, Kareya Respublikası, Yaponiya, Kitay, Malayziya, Rossiya, Indiya puqaraları arasında belgili bolıp tabıladı.
Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarından baslap Ózbekstan xalıq aralıq shólkemler menen sheriklikti aktiv rawajlantirmoqda, bul perspektivalı jóneliste sheriklikti tereńlestiriw boyınsha ǵayratlar menen úzliksiz shıǵıp keledi.
Ishki turizm tariyxındaǵı zárúrli waqıya respublikanıń 1993 jılda Birlesken Milletler Shólkeminiń Pútkil dunya Turizm Shólkemine (UNWTO) kiriwi boldı. Ol menen sheriklik sheńberinde 1994 jılda dúnyanıń 19 mámleketi Jipek jolı boylap sayaxatshılıq boyınsha Samarqand deklaratsiyasın qabılladı. 1999 jılda YuNVTO, YuNESKO hám Evropa Keńesi tárepinen qollap -quwatlanǵan Turizm hám materiallıq miyraslardı saqlaw boyınsha Xiva deklaratsiyası qabıllandı. 2002 jılda - Jipek jolı boylap turizm tuwrısında Buxara deklaratsiyası, ol jaǵdayda turaqlı turizmning abzallıqları aytıp ótken jáne bul jóneliste materiallıq hám ekologiyalıq turizmni xoshametlew boyınsha anıq qádemler belgilengen.
Bunnan tısqarı, respublikanıń jáhán sayaxatshılıq sanaatı daǵı bólek ornın tán alıw etiw maqsetinde 2004 jılda Samarqandda Jipek jolı boylap turizmni rawajlandırıwdı muwapıqlastırıw ushın YuNVTOning regionlıq wákilxanası ashıldı. Sonı atap ótiw kerek, bunday ofis tek eki mámlekette - Yaponiya hám Ózbekstanda bar. Onıń tiykarǵı waziypası tekǵana regionlıq, bálki xalıq aralıq turizmni rawajlandırıw baǵdarların belgilew bolıp tabıladı.
YUNESKOning Pútkil dunya miyrasları dizimine kiritilgen Buxara, Xiva, Samarqand hám Qalasısabz tariyxıy orayların óz ishine alǵan túrli dáwirler hám tsivilizatsiyalarga tiyisli etti mıńnan zıyat materiallıq materiallıq miyraslar ob'ektleriniń bar ekenligi Ózbekstannıń múmkinshiliklerinen dárek beredi. Dúnyaǵa belgili tariyxıy estelikler, zamanagóy qalalar, Ózbekstannıń kem ushraytuǵın tábiyaatı, kem ushraytuǵın milliy tamaqları, sonıń menen birge, xalqımızdıń kutá qońaqshıllıǵı sayaxatchilarni ózine tartadı.
Sońǵı jıllarda respublika administraciyasınıń umtılıw-háreketleri menen turistik infratuzilma talay joqarı dárejege kóterildi. Atap aytqanda, mámleketimizde 1176 turistik shólkem tabıslı xızmet kórsetip atır, sonday-aq 621 turoperator, 555 mıymanxana kárxanası. 25 mıńnan zıyat otırǵıshlı mıymanxanalar tarmaǵı zamanagóy xalıq aralıq standartlarǵa juwap beredi.
Ǵárezsizlik jıllarında Ózbekstanda infrastruktura ob'ektlerin qurıw hám rekonstrukciya qılıw boyınsha haqıyqattan da keń kólemli jumıslar sebepli 11 aeroport xalıq aralıq port mártebein aldı. Boeing hám Airbus avialaynerlaridan shólkemlesken " Ózbekstan hawa jollıq" milliy aviakompaniyasınıń zamanagóy qolay samolyotları Evropa, Aziya, Jaqın Shıǵıs hám Amerikanıń 40 tan artıq qalalarına úzliksiz ushıwlardı ámelge asırıp atır. 2016 jılda mámleket puqara avıaciyası parki eki zamanagóy Boeing Dreamliner samolyotları menen toldırıladı.
Ózbekstanǵa kelgen sayaxatshılar temir jol transportı arqalı respublikanıń dıqqatqa iye jaylarına etip barıw múmkinshiligine iye. Sonday etip, úzliksiz túrde hám tezjurer poezdlardan tısqarı, Ispaniyanıń Talgo kompaniyası tárepinen islep shıǵarılǵan Afrosiyob tezjurer poezdları hár kúni Tashkent, Samarqand hám Qarsı ortasında qatnaydi, bul bolsa qonaqlarǵa xizmet kórsetiw sapasın sezilerli dárejede jaqsılaydı hám sayaxat waqtın qısqartiradi. Bunnan tısqarı, 2016 jıl iyun ayında dúnya Ózbekstan turizm hám transport salasın rawajlandırıwda taǵı bir tabıstı guwası boldı - gózzal Ferǵana oypatlıqsın mámlekettiń qalǵan bólegi menen baylanıstıratuǵın elektrlastırılgan AngrenPap temir jol liniyasining ashılıw dástúri bolıp ótti.
Sońǵı jıllarda Ózbekstanda sayaxatlardıń jańa túrleri, atap aytqanda, ekologiyalıq turizm aktiv engizilip atır. Respublikada qorıq jerler, milliy baǵlar, pitomniklar, tábiyaat qorıq jerleri, tábiy estelikler, biosfera qorıq jeri ekoturizmni júdá perspektivalı jóneliske aylantıradı.
Bunnan tısqarı, Ózbekstanda geoturizm, medicinalıq turizm, sonıń menen birge, alpinizm hám rafting rawajlandi. Aymaqlarda dem alıw mákanları hám qolay infratuzilma ob'ektleri júzege keliw etilip atır. Mısalı, Tashkent wálayatında jaylasqan " Chimyon", " Beldersoy" hám " Sharbak" sport -salamatlandırıw oraylarında tas hám basqa qısqı sport túrleri menen shuǵıllanıw ushın zárúr sharayatlar jaratılǵan. Bul erda 300 den 3 mıń metrge shekem bolǵan hár túrlı túrdegi tog 'yo'llari qurılǵan. Dem alıwshılar teleferikka arnawlı kótergish járdeminde shıǵıwları múmkin.
Gastronomik turizm Ózbekstanda da barǵan sayın keń tarqalıp barıp atır, onıń rawajlanıwı palaw hám basqa milliy tamaqlardı mámlekettiń belgili brendiga aylandırıwǵa múmkinshilik berdi.
Turizm sanaatınıń házirgi ósiw dinamikası, ámeldegi haqıyqatlar hám kelesheklerdi esapqa alǵan halda, oǵan kadrlar tayarlaw sistemasın modernizaciyalaw zárúr ekenligin tastıyıqlaydı. Bul tarawda maman qánigelerdi tayarlaw ushın bir qatar oqıw mákemeleriniń jaratılıwına mámleket Prezidentiniń 1999 jıl 30 iyun daǵı " Ózbekstanda turizm tarawı ushın maman kadrlar tayarlaw tuwrısında" gi sheshimi hám Sheshimi járdem berdi. Ministrler Mákemesiniń 2012 jıl 10 oktyabr degi "Ózbekstan Respublikasında turizm salasın jáne de qollap-quwatlaw hám rawajlandırıw ilajları tuwrısında" gi sheshimi.
Búgingi kúnde mámleketimizde bul tarawdıń pitkeriwshi qánigeleri bolǵan besew joqarı oqıw orınları ámeldegi: Samarqand ekonomika hám servis institutı, Tashkent mámleket ekonomikalıq universiteti, Buxara hám Urǵanch mámleket universitetleri, sonıń menen birge, Tashkent degi Singapur menejmentti rawajlandırıw institutı. Hár jılı bul qánigelik boyınsha joqarı oqıw orınların bitirgan 500 den artıq student bakalavr dárejesine, 40 tan artıq magistrǵa iye. Bunnan tısqarı, 12 qánigelestirilgen kásip-óner kolledji 3, 5 mińnen aslam kadrlardı tugatmoqda.
Ózbekstannıń turizm salasın jedel rawajlanıwın támiyinlew, mámlekettiń jáhán bazarındaǵı abıraysın qáliplestiriw hám saqlawda respublikada úzliksiz túrde ótkerip turılatuǵın iri ilajlar zárúrli rol oynaydı. Hár jılı ótkeriletuǵın eń zárúrli ilajlardan biri bul "Jipek jolındaǵı turizm" Tashkent xalıq aralıq sayaxatshılıq yarmarkası. Búgingi kúnde bul Oraylıq Aziyadaǵı eń iri forum bolıp, ol erda tarawdıń qánigeleri ushrasadı, túrli formatlarda ózara kelisiwler alıp barılmaqta, sonday-aq businesstobusiness, milliy turistik ónim qarıydarları ushın " Hosted Buyers" programması ámelge asırılıp atır, mámleketti rawajlandırıwdıń aktual máselelerine arnalǵan konferenciyalar bolıp o'tmoqda. Ózbekstanda hám ulıwma dúnyada turizm tarawı.
Sonıń menen birge, respublikamizning sayaxatshılıq potencialın kórsetiw maqsetinde Ózbekstan wákilleri sırt elde ótkeriletuǵın xalıq aralıq yarmarka hám kórgezbelerde úzliksiz qatnasıp kelip atırlar. Olarda qatnasıw sizge jáhán sayaxatshılıq bazarındaǵı sońǵı tendentsiyalardan xabarlı bolıwǵa, biznes shártnamalar dúziwge hám sırt ellik serikler menen sheriklikti rawajlandırıwǵa múmkinshilik beredi.
Sonday etip, Ózbekstanda turizm sanaatınıń jedel rawajlanıwı, sonday-aq tariyxıy hám materiallıq miyraslarǵa húrmet, xalıq aralıq standartlarǵa tolıq juwap beretuǵın infratuzilmani jaratıw, xalıq aralıq baylanıslardı bekkemlew regionmizni dúnyadaǵı eń kóp keletuǵın dúnya mámleketlerden birine aylantırdı.