Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

NC funktsional tu`ymeleri
NC programmasinda F1-F10 funktsional tu`ymeleri paydalaniladi.
Funktsional tu`ymelerinin` atqaratug`in xizmetleri to`mendegilerden ibarat:
F1-Help (Pomosh`). NC menen islew barisinda tu`ymeler waziypasi ha`m basqada
ma¬liwmatlar haqqinda mag`liwmat beredi.
F2-Menu (Vizov). Paydalaniwshi diziminde ko`rsetilgen komandalar jumisin
ta`miyinleydi.
F3-View (Prosmotr). Fayl tekstin ekrang`a shig`aradi.
F4-Edit (Redaktirovanie). Fayldi redaktorlaw mu`mkinshiligin beredi.
F5-Copy (Kopirovanie). Fayldin` nusqasin ko`shiredi. Ekran ortasinda fayl nusqasin
qaysi jerge ko`shiriw kerekligi haqqinda soraw payda boladi. Katolog ati ko`rsetilmese,
fayl nusqasi ekinshi paneldegi aktiv katalogqa ko`shiriledi. Katalog atin o`zgertiw kerek

---

43
bolsa, katalog qayta kirgiziledi ha`m Enter tu`ymesi basiladi. Komanda Esc tu`ymesin
basiw arqali biykar etiledi.
F6-Renmov (Perenos). Faylg`a taza at beredi yamasa basqa katalogqa ko`shiredi. Fayl
taza ati yamasa katalog ati kirgiziledi. Komandani biykarlaw Esc tu`ymesin basiw arqali
boladi.
F7-MkDir (Sozdanie kataloga). Katalog jaratiw ushin qollanadi.
F8-Delete (Udalenie). Fayl yamasa katalogti o`shiredi.
F9-PullDn (Menyu). NC menyulerin ekrang`a shig`aradi.
F10-Quit (Vixod). NC den shig`iwdi ta`miyinleydi.
Bul funktsional` tu`ymeler o`zinin` al`ternaiv komandalarinada iye bolip, olar Ctrl
yamasa Alt tu`ymesin basip turg`anda funktsional tu`ymeler qatarinda ko`rinedi. Sonin`
menen birge bul funktsional` tu`ymeler buyrig`i menyudin` fayl punkti buyriqlari menen
birdey boladi.
NC programmasi menyuleri F9 tu`ymesin basqanda ekranda payda boladi ha`m olar
to`mende atamalarda boladi:
Left Files Commands Disk Right levaya fayli komandi Disk pravaya
sheptegi fayllar komandalar Disk on`da¬i
Bul ko`rsetilgen menyulerdin` Left ha`m Right tu`rleri shep ha`m on` ta`reptegi
panellerde mag`liwmat shig`ariw rejimlerin ornatadi. Rejimlerdi ornatiw yamasa biykar
etiw ushin, oni jiljiw tu`ymeleri (®, ¬, -, u`) arqali saylap alinip Enter basiladi. Bul
menyu-ler birdey komandalarg`a iye bolip, olar to`mendegilerden ibarat:
Brief (kratkiy) - panelde fayllar haqqinda qisqa mag`liwmat payda boladi;
Full (polniy) - panelde fayllar haqqinda toliq mag`liwmat shig`adi (fayl ati, tutatu¬in
ko`lemi, jaratiliw waqti);
Info (informatsiya) - panelde basqa paneldegi katalog ha`m disk haqqinda mag`liwmat
shig`adi;
Tree (derevo) - panelde disktegi kataloglar shaqasi payda boladi;
Quick View (bistriy prosmotr) - panelde basqa panelde ko`rsetilgen fayl teksti payda
boladi;
Compressed File (ar-xivnie fayli) - panelde arxiv fayldin` dizimi shig`ariladi;
Link (svyaz`) - komp`yuterlerdi baylanistiriw rejimi ornatiladi yamasa biykar etiledi;
On/Off (vkl/vikl) - panel ekrang`a shig`ariladi yamasa shig`arilmaydi;
Name (imya) - fayllardin` alfavit boyinsha ta`rtiplesken dizimi shig`adi;
Extension (rasshirenie) - panelde faylar ken`eytkishleri boyinsha ta`rtiplestiriledi;
Time (vremya) - panelde fayllar jaziliw waqti boyinsha ta`rtiplestiriledi;
Size (razmer) - panelde fayllar ko`lemi boyinsha ta`rtiplestiriledi;
Unsorted (bez sortirovki) - panelde fayllar jaziliw ta`rtibinde shig`adi;
Re-Read (perechitat`) - katalog dizimin qayta oqiydi;
Filter (fil`tr) - panelde fayllardin` bir u`lesi shi¬ariladi;
Drive (diskovod) - basqa diskke o`tkiziledi.
Su`wrette ko`rsetilip turg`anday buyriqlar qaptalinda sa`ykes tu`ymeler ko`rsetilgen.
Bul sol tu`ymeni klaviaturadan basiw arqali usi buyriqti orinlawg`a bolatig`inin an`latadi.
Menyudin` Files punkti
Fayllar u`stinde tu`rli a`meller orinlaw mu`mkinshiligin beredi. Bul a`mellerdin`
ko`pshiligi funktsional tu`ymelerge biriktirilgen. Bunda:
Help (Pomosh`) - NC programmasi haqqinda qisqasha ko`rsetpe ler aliw;
User menu (Menyu pol`zovatelya) - paydalaniwshi komandalar menyusin shig`ariw;
View (Prosmotr) - fayl tekstin ekrang`a shig`ariw;

---

44
Edit (Redaktirovanie) - fayl tekstin redaktorlew;
Copy (Kopirovanie) - fayl yamasa fayllar toparinan nusqa ko`shiriw;
Renmow (Perenos) - fayl yamasa katalog atin o`zgertiw, fayldi basqa katalogqa
ko`shiriw;
Mkdir (Sozdanie kataloga) - katalog jaratiw;
Delete (Udalenie) - fayl, fayllar toparin yamasa katalogti o`shiriw;
File Altributes (Atributi faylov) - fayl atributlarin ornatiw;
Select Gpoup (Videlit` gruppu) - fayllar toparin ajiratiw;
Send Files (Otpravit` fayli) - elektron pochta arqali fayl ha`m fayllar toparin basqa
komp`yuterlerge jiberedi;
Unselect Gpoup (Snyat` videlenie) - fayllar toparin ajiratiw-di biykar qiladi;
Quit (Vixod) - NC programmasinan shi¬iwdi ta`miyinleydi.
Menyudin` Commands punkti
NC din` to`mendegi komandalarin orinlaydi:
NCD Tree (Derevo katalogov) - Ekranda kataloglar shaqasin payda etedi;
Find file (Poisk faylov) - Diskten fayldi izleydi;
History (Istoriya) - MS DOS komanda qatarinda kirgizilgen komandalar dizimin
beredi;
EGA lines (Stroki EGA) - Ekranda¬i qatarlar sani 25 ten 43 ke o`tkeredi ha`m
kerisinshe;
Sistem information (Sistemniy informatsiya) - Komp`yuter ha`m operativ yad
haqqinda ma¬liwmat beredi;
Swap panels (Pomenyat` paneli) - paneller ornin almaslaydi;
Panals On/Off (Vkl/vikl paneli) - panellerdi o`shirip jag`adi;
Compare directories (Sravnit` katalogi) - Panellerdegi kataloglardi salistirip,
ayirmashilig`in ko`rsetedi. Parqli fayllar ajiratiladi.
Terminal Emulation - Modem arqali ma¬liwmat almasiwdi ta`miyinlewshi
programmani iske qosadi.
Menu file edit (Redaktirovanie fayla menyu) - Paydalaniwshi menyusin redaktorleydi.
Extension file edit (Redaktirovanie fayla rasshireniy) - NC. exe faylin redaktorleydi.
Configuration (konfiguratsiya) - NC konfiguratsiyasi kirgiziledi;