«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.4.8. Strukturalar xaritasini tuzishda quduqning
qiyshayishini hisobga olish 
 
Strukturalar xaritasini tuzishda yanglishishlar bo’lishining oldini olish 
maqsadida quduq tanasining qiyshayishini hisobga olish zarur. CHunonchi, quduq 

---

94 
tog’ jinslarining yuqoriga ko’tarilishi bo’yicha qiyshaysa, struktura xaritasida aslida 
yo’q bo’lgan struktura do’ngligi paydo bo’lishi mumkin (5.31-rasm,a) va aksincha, 
quduq tog’ jinslarining pastga og’ishi bo’ylab qiyshaysa, xaritada struktura botiqligi 
paydo bo’ladi (5.31-rasm,b). 
Quduqning qiyshayishini hisobga olishda, eng avvalo uning fazoviy qiyshayishi 
aniqlanadi va uni bir tekislikdagi qiyshayishga keltiriladi (qiyshayishning soxta 
tekisligi). Bu ish 5.10-rasmga berilgan izohdagi metodika bo’yicha bajarilib, uning 
vertikal tashkil etuvchisi aniqlanadi. Natijada tayanch yuzaning quduq bilan 
uchrashgan nuqtasining joylashgan chuqurligi belgilanadi. 
5.31-rasm. Quduqning qiyshayishi hisobga olinmaganda yuzaga keladigan xatoliklar 
sxemasi va strukturalar xaritasini tuzishda ularning qiyshayishini hisobga olish
(M.A.Jdanov, 1981). Quduqlarning qiyshayishi hisobga olinmaganda sodir bo’ladigan 
xatoliklar: a – qatlamlarning yuqoriga ko’tarilishi bo’yisha; b – qatlamlarning pasayishi 
bo’yisha; v – quduqning qiyshayishini hisobga olib struktura xaritasini tuzish. A, S – quduqlar 
og’zining holati; V, D – quduqlar ostki qismlarining holati; kasr suratida – quduqlar soni, kasr 
maxrajida – quduq shuqurligining belgisi (metrda)
Quduqlar joylashgan planda struktura xaritasini tuzish uchun qiyshaygan 
quduqlar og’zi va ularning tayanch yuza bilan kesishgan nuqtalari tasvirlanadi (bir 
tekislikka keltirilgan quduq tanasining gorizontal proektsiyasini ifodalovchi vektor 
oxirida). Bu nuqtalarga (vektor oxirida) ularning yotgan chuqurliklarini mutlaq 
balandlik qiymatlari metrda qo’yiladi, ya’ni 
х
-N, bunda 
х

vertikal tashkil 
etuvchi; N 

quduqning altitudasi. 
Keyinroq mazkur quduqning tayanch yuzasi bilan kesishgan nuqtalari 
(vektorning oxirida) uchburchak usulida tutashtiriladi. YUqorida qayd etilgan 
qoidaga ko’ra quduqlarning keltirilgan qiymati chuqurliklari bo’yicha interpolyatsiya 
qilinadi va struktura xaritasi tuziladi (5.31-rasm,v).