«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
5.4.9. Strukturalar xaritasini tuzishda tutashish metodini qo’llash 
 
Tutashish metodi faqat yagona quduqlar bilan ochilgan tayanch qatlam yuzasi 
bo’yicha struktura xaritasini tuzishda qo’llaniladi. Buning uchun quyidagilar zarur: 
maydonda kesimning yuqori qismida joylashgan va ko’p quduqlar bilan ochilgan 
belgili gorizontning mavjudligi, uning yordamida ishonchli struktura xaritasini tuzish 

---

95 
mumkinligi va h.k. Mazkur metodning asosiy mohiyati qatlamlarning ikki yuzasi 
oralig’idagi masofalarning o’zgarish qonuniyatini tadqiq qilishdan iboratdir. Agarda 
pastki va ustki yuzalarning strukturaviy plani bir-biriga mos kelsa, u vaqtda ular 
orasidagi masofalar o’zgarmaydi, bunday hollarda xarita tuzishda tutashish metodini 
ishlatib bo’lmaydi. 
Faraz qilaylik, faqat uchta quduq bilan ochilgan mahsuldor qatlam ustining 
struktura xaritasini tuzish zarur bo’lsin (5.32-rasmda 1, 2, 3-quduqlar). YUqorida 
joylashgan belgili gorizont bo’yicha esa struktura xaritasini tuzish uchun maydonda 
ko’pgina struktura quduqlari qazilgan va ular bo’yicha etarli ma’lumotlar to’plangan 
bo’lsin. Bunday sharoitda, avvalo struktura xaritasi yuqorida joylashgan belgili 
gorizont bo’yicha tuziladi (5.32-rasm,a) va pastki mahsuldor gorizontni ochgan 
quduqlarga, mahsuldor qatlam va belgili gorizontning joylashgan chuqurliklari 
orasidagi farq qiymati yozib qo’yiladi 
Birinchi va uchinchi quduqdan o’tuvchi I-I kesmaga (5.32-rasm,b) parallel qilib 
ikkinchi quduqning izogips chizig’i o’tkazilgan. Rasmdan ma’lum bo’lishicha, 
belgili gorizont bilan mahsuldor qatlam orasidagi masofa birinchi quduqdan 3-
quduqqa tomon ortib boradi. Mahsuldor qatlamni ochgan quduqlar belgisi yoniga 
yozilgan interval masofalar o’lchamini interpolyatsiya qilamiz. Interpolyatsiyani 
belgili gorizont ustining struktura xaritasining izogipsi kesimiga teng bo’lgan 
intervallar bo’yicha bajarish tavsiya etiladi. Masofasi bir xil bo’lgan nuqtalar 
birlashtirilib, izoxoralar (bir xil masofali chiziqlar) hosil qilinadi. SHunday qilib, 
tutashish xaritasi, ya’ni belgili gorizont ustining izogipslarini izoxoralar bilan kesib 
o’tilgan xaritasi tuziladi (5.32-rasm,a). Bu chiziqlarning kesishgan hamma 
nuqtalarida mahsuldor gorizont ustining yotgan chuqurligini hisoblash mumkin. 
Misol uchun kesishish nuqtasini A harfi bilan belgilaymiz (5.32-rasm,a). Bu nuqtada 
belgili gorizont ustining yotgan chuqurligi 

250 m ga teng, belgili gorizont va 
mahsuldor qatlam ustlari orasidagi masofa esa 500 m ga teng. 

---

96