«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

7.14rasm. Shishadan yasalgan 
zarralar 
oralig’idagi 
bog’liq 
(«pendulyar») suv halqalari 

---

172 
erituvchilardan og’ir bo’lganligi sababli darajalarga bo’lingan tutqich ostida 
to’planadi. 
Bog’langan suvning miqdori tsentrifugalash metodi asosida tez va oson 
aniqlanadi. Suvga obdon to’yintirilgan namuna tsentrifugaga joylashtiriladi. 
TSentrifugada markazdan qochma kuchlar harakatidan bog’langan suv darajalarga 
bo’lingan tutqichga siqib chiqariladi. Suvni jinsdan siqib chiqarishga kapillyar 
kuchlar qarshilik ko’rsatadi. SHuning 
uchun ham tsentrifuga rotorining aylanish 
chastotasining ortib borishi jarayonida 
suv eng avval yirik g’ovaklardan 
chiqariladi, chunki bunday g’ovaklarda 
kapillyar 
kuch 
yuqori 
bo’lmaydi, 
keyinchalik esa suv o’lchami kichik 
g’ovaklardan ham chiqariladi. Ma’lum 
vaqt 
o’tgach, 
rotorning 
aylanish 
chastotasining ortishi g’ovaklarda qolgan 
suvga ta’sir etmay qoladi. Ajralib chiqqan 
suv 
miqdorini 
rotorning 
aylanish 
chastotasi 
bilan 
solishtirib, 
suvga 
to’yinish bilan kapillyar bosim orasidagi 
bog’liqlikni topish mumkin (7.15-rasm). 
Bunday sharoitda kapillyar bosim r ning 
miqdori 
quyidagi 
formula 
orqali 
aniqlanadi: 
2
)
x
-
(x
ρω
р
2
1
2
2
2

, 
bunda 


suvning zichligi; 


tsentrifuga rotorining burchak shaklidagi 
chastotasi; x
2
va x
1 

aylanish markazidan 
kapillyar g’ovaklargacha, ya’ni suv 
chiqadigan joygacha bo’lgan masofa. 
Bog’langan suvning miqdorini to’g’ri aniqlash uchun maxsus quduqlar qaziladi. 
Mahsuldor qatlamni ochishda va laboratoriyada tekshirish uchun kern olishda quduq 
tanasi neft asosida tayyorlangan yuvuvchi suyuqlik bilan to’ldiriladi. Bunday paytda 
kernga singiyotgan neft undagi bog’langan suvning miqdorini o’zgartirmaydi. 
Agar maxsus quduqlarni burg’ilashda neft asosida tayyorlangan yuvuvchi 
suyuqlik ishlatilmagan bo’lsa, jinsdagi bog’langan suvning miqdori turli qo’shimcha 
metodlardan foydalanib aniqlanadi. 
Bunday metodlarga quyidagilar kiradi: 1) qatlamning o’tkazuvchanligi va uning 
suvga to’yinganligi oralig’idagi bog’liqlikni aniqlash; 2) kapillyar bosim va qoldiq 
bog’langan suvga to’yinganlik (kapillyar bosim metodi) oralig’idagi bog’liqlikni 
belgilash; 3) tsentrifugalash metodi; 4) kerndagi xloridlar miqdorini aniqlash.