«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

C
2
 toifadagi 
zaxiralar maydonning umumiy geologik ma’lumotlari va neft-gazli 
qatlamning ayrim joylarida bajarilgan sinov ishlariga asoslanib aniqlanadi. 
SHuningdek, yuqori toifaga mansub zaxiralari bo’lgan uchastkalarga ulanib 
ketadigan, uyumlarni tekshirilmagan qismida bo’lishi mumkin bo’lgan neft va gaz 
zaxiralari hamda o’rganilgan konlardagi uyumlar ustida va oralig’ida joylashgan, 
sinash ishlari bajarilmagan qatlamlar zaxiralari geologik va geofizik tadqiqotlar 
asosida aniqlanadi. Uyumning shakli va katta-kichikligi, qatlamlarning kollektorlik 
xususiyati va qalinligi, neft, gaz, kondensatlarning tarkibi va xususiyatlari umumiy 
geologik va geofizik tadqiqotlar natijasida o’rganilgan bo’ladi. 
C
3
 toifadagi
zaxiralarga chuqur burg’ilashga tayyorlangan istiqbolli neft va gaz 
manbalari mansub bo’lib, ular neft-gazli rayon chegarasida joylashgan va shu rayon 
uchun belgilangan geologik va geofizik tadqiqotlar metodi yordamida chegaralangan 
bo’ladi. Shuningdek, razvedka qilingan konlarda burg’ quduqlari bilan ochilmagan, 
lekin mahsuldorligi rayondagi ochilgan boshqa konlarda belgilangan zaxiralar ham 
shu toifaga kiradi. 
Uyumning shakli, o’lchami va yotish sharoiti geologik va geofizik tadqiqotlar 
asosida umumiy tarzda aniqlangan bo’lib, qatlamning qalinligi va kollektorlik 
xususiyatlari, neft va gazning tarkibi va xossalari razvedka qilingan konlarnikiga 
o’xshash qilib olinadi. 
Neft va gazning istiqbolli manbalaridan C
1
va C
2
toifalardagi zaxiralarning 
o’sishini ta’minlashda hamda izlov va razvedka ishlarini loyihalashda foydalaniladi. 
D
1
toifadagi
zaxiralar litologik-stratigrafik komplekslardagi neft va gazning 
bashorat manbalari bo’lib, yirik regional struktura chegarasida neft-gazliligi sanoat 
miqyosida isbotlangan bo’ladi. D
1
toifadagi neft va gazlarning bashorat manbalarini 
miqdoriy baholash o’rganilayotgan region chegarasida razvedka qilingan konlarnikiga 
o’xshash qilib olinadi va bajarilgan regional geologik, geofizik va geokimyoviy 
tadqiqotlar natijasiga ko’ra amalga oshiriladi. 
D
2 
toifadagi
zaxiralar litologik-stratigrafik komplekslardagi neft va gazning 
bashorat manbalari bo’lib, yirik regional strukturalar chegarasida ularning neft-
gazliligi sanoat miqyosida isbotlanmagan bo’ladi. Ushbu komplekslarning neft-gazga 
istiqbolliligi geologik, geofizik va geokimyoviy tadqiqotlar ma’lumotlari asosida 
bashorat qilinadi. D
2 
toifadagi bashorat manbalarning miqdoriy baholash umumiy 
geologik tasavvurlar asosida aniqlangan taxminiy parametrlar qiymatiga asoslanadi. 
Shuningdek yaxshi o’rganilgan va neft-gaz konlari razvedka qilingan regionlardan 
olingan ma’lumotlardan bu toifani tavsiflashda foydalaniladi. Bulardan tashqari 
cho’kindi jins havzalarining isbotlangan va taxmin qilinadigan neft-gazliligi 
quyidagicha aniqlanishi mumkin: 1) tutqichlardagi, sonini oldindan aniqlash qiyin 
bo’lgan mahsuldor va taxmin qilinadigan gorizontlar; 2) burg’ilash yordamida 
ochilgan jinslar ichida bor bo’lishi mumkin bo’lgan istiqbolli gorizontlar; 3) burg’ 
qudug’i yordamida ochilgan, katta chuqurlikda joylashgan va bo’lishi mumkin 
bo’lgan mahsuldor gorizontlar. 

---

376 
Neft va gaz konlari zaxiralarini boshlang’ich miqdoriga qarab tasniflash 
bo’yicha sobiq Ittifoqning Davlat Zaxiralar Komissiyasi yo’riqnomasiga ko’ra 
quyidagi tasnif qabul qilingan (1983 y.): 
17.1-jadval 
Konlar 
Olinadigan neft 
zaxiralari, mln.t 
Gazning balans 
zaxiralari, mlrd.m
3 
Noyob 

300 

500 
Yirik 
30-300 
30-500 
O’rtacha 
10-30 
10-30 
Kichik 

10 

10 
Konlardan chiqarib olinadigan zaxiralarning eng ko’p miqdori neft uyumlarida 
30-50 %, gaz uyumlarida 80-90 % ga etadi. 
Geologik tuzilishining murakkabligiga, joylashish sharoitiga, mahsuldor 
qatlamning izchilligiga ko’ra (zaxiralar miqdoridan qat’iy nazar) kon (uyum)lar 
quyidagi xillarga bo’linadi: 
- sodda tuzilgan konlar − tektonik yoriqlar bilan buzilmagan yoki kuchsiz 
buzilgan strukturalar; mahsuldor qatlamlar qalinligi va ularning kollektorlik 
xususiyatlari maydon va kesim bo’ylab deyarli o’zgarmaydi; 
- murakkab tuzilgan konlar − mahsuldor qatlamlar qalinligi va kollektorlik 
xususiyatlari maydon va kesim bo’ylab o’zgaruvchan jinslarning qavatlanishi yoki 
tektonik buzilishlar kuzatiladi; 
- juda murakkab tuzilgan konlar − ularga litologik qatlanishlar yoki tektonik 
buzilishlar xos bo’lib, mahsuldor qatlamlarning qalinligi va kollektorlik xususiyatlari 
qisqa masofada o’zgaruvchan bo’ladi. 
Konlarning geologik tuzilishining murakkablik darajasi zaxiralarning 70 %ni 
o’zida jamlagan asosiy uyumlarning tavsifi bilan belgilanadi. Konlarni o’rganishda 
yuqori samaradorlikka erishish uchun geologik qidiruv ishlari bosqichlari va 
etaplariga qat’iy rioya qilish lozim. Konlarning o’rganilganlik darajasi uni to’liq 
o’zlashtirish imkonini ta’minlashi va shu bilan birga atrof muhitni muhofaza qilish 
talablariga javob berishi kerak. 
Maydonda izlov burg’ilashini loyihalash uchun geologik-geofizik tadqiqotlar 
natijasida aniqlangan va chuqur burg’ilashga tayyorlangan strukturalar (tutqichlar) 
belgilangan, shuningdek S
3
toifadagi istiqbolli manbalar hisoblangan bo’lishi lozim. 
Tutqich maydonida burg’ilanadigan quduqlar izlov ishlari loyihasida 
ko’rsatilgan to’r bo’yicha joylashtiriladi. Izlov quduqlari chuqurligi neft-gazga 
istiqbolli maydon kesimini burg’ilash texnikasi imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda 
to’liq o’rganishni ta’minlashi kerak. 
Ulkan va yirik neft-gaz konlarini bosqichma-bosqich o’zlashtirishda mufassal 
razvedka ishlari birinchi navbatda o’zlashtirilishi belgilangan uyumlarda yoki uning 
bir qismida olib boriladi. Razvedka quduqlarining miqdori, joylashish tizimi, 
burg’ilash ishlarining ketma-ketligi, mahsuldor qatlamlarning geologik tuzilishi, 
ularning qalinligining o’zgarish qonuniyatlari, kollektorlik xususiyatlari, neft, gaz va 

---

377 
suv bilan to’yinish xarakteri hamda konning tektonik xususiyatlari to’g’risida 
ishonchli ma’lumotlar to’plash imkonini berishi kerak. 
Kon(uyum)ni mufassal o’rganish, uning hajmini baholash, zaxiralarini 
hisoblashni asoslash va ob’ektni sanoat miqyosida o’zlashtirishga tayyorlash uchun 
burg’ilanadigan razvedka quduqlari oralig’idagi masofa uyumning o’lchami va uning 
geologik tuzilishini murakkabligiga qarab aniqlanadi. Quyida 17.2-jadvalda neft va 
gaz konlarini razvedka qilishda sobiq Ittifoqda qabul qilingan quduqlar oralig’idagi 
o’rtacha masofalarning umumlashtirilgan ma’lumotlari berildi. Bu ma’lumotlardan 
geologik qidiruv ishlarini loyihalashda foydalanish mumkin. Har bir kon uchun 
to’plangan geologik va geofizik ma’lumotlarni tahlil qilish asosida razvedka 
quduqlari joylashishining oqilona sistemasi tanlanadi. 
17.2-jadval 
Konlar 
Olinadigan 
neft zaxi-
ralari, mln. t 
Kon 
(uyum) 
maydoni, 
km
2
Quduqlar oralig’idagi o’rtacha masofa, 
km; konlar 
Gazning ba-
lans zaxira-
lari, mlrd. 
m
3 
Mahsuldor 
qatlam 
qalinligi, 
m 
sodda 
tuzilgan 
murakkab 
tuzilgan 
juda 
murakkab 
tuzilgan 
Ulkan 
500
300


15
10
100


10−12 
8−10 
5−8
Juda yirik 
500
100
300
100


15
10
100


4,0 (3,5−4,5) 2,9 (2,7−3,2) 1,8 (1,5−3,0) 
Yirik 
30−100 
12
8
100
25


3,0 (2,7−3,3) 2,1 (1,8−2,5) 1,2 (0,8−1,5) 
O’rtacha 
10−30 
10
5
50
10


2,2 (1,5−2,5) 1,5 (1,2−1,7) 1,0 (0,8−1,3) 
Mayda 
10 gacha 
8
3
25
3


1,5 (1,2−1,7) 1,5 (1,2−1,7) 1,0 (0,5−1,5) 
Neft va yonuvchi gazlar zaxiralarini, ularni o’rganilganlik darajasi bo’yicha 
toifalarga ajratish shartlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshidagi 
Davlat Zaxiralar Komissiyasi yo’riqnomasi bilan aniqlanadi. 
Alohida konlar va maydonlar bo’yicha hisoblanadigan neft, yonuvchi gazlar va 
ularda uchraydigan yo’ldosh komponentlarning A, B, C
1
va C
2
toifali zaxiralaridan 
tashqari, neft-gazli provintsiya, region, zona va hududlarning potentsial 
imkoniyatlarini umumiy geologik tasavvurlar asosida baholash uchun bashoratli 
zaxiralar (D guruhi) aniqlanadi. Bu zaxiralar «O’zbekneftegaz» MXK da 
muhokamadan o’tkaziladi. 

---

378 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Davlat Zaxiralar 
Komissiyasiga tasdiqlash uchun neft va gaz zaxiralarini hisoblash bo’yicha taqdim 
etiladigan materiallarning mazmuni, ko’rib chiqish va rasmiylashtirish tartibi, neft va 
yonuvchi gaz konlarining zaxiralari tasnifini qo’llash maxsus Yo’riqnoma bilan 
belgilanadi.