«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

17.3. ZAXIRALARNING TOIFALARI 
 
Uglevodorod zaxiralarini hisoblashda ular A, B, C
1
va C
2
toifalarga kiritiladi. 
Zaxiralarning u yoki bu toifaga mansubligi 1983 yilda qabul qilingan «Neft va 

---

374 
yonuvchi gazlarning istiqbolli va bashorat manbalari va konlari zaxiralari tasnifi» va 
1984 yilda nashr qilingan yo’riqnoma orqali aniqlanadi. Ularning mazmuni va 
mohiyati «Zaxiralarni hisoblash metodi, neft va gaz manbalarini hisoblash» fanida 
kengroq yoritilgan. 
Neft va gaz zaxiralarining tasnifi O’zbekiston Respublikasi va MDH da 
quyidagicha ta’riflanadi:
Zaxiralarning toifasi 
uyumning yoki uning bir qismining o’rganilganlik 
darajasini va o’zlashtirishga tayyorlanganligini bildiruvchi ko’rsatkichdir. SHu 
sababli zaxiralarni u yoki bu toifaga mansubligini aniqlash uchun uyumning miqdori 
va sifati to’g’risida to’plangan ma’lumotlarni va uyum holatini belgilovchi 
sharoitlarni xolisona baholash zarur.
Sanoat miqyosiga molik neft, gaz, kondensat va ular tarkibidagi komponentlar 
zaxiralari o’rganilganlik darajasiga ko’ra razvedka qilingan − A, B va C
1
toifalarga 
hamda dastlabki baholangan − C
2
toifaga bo’linadi. Shuningdek, neft va gaz 
manbalari ularning asoslanganligiga ko’ra istiqbolli − C
3
toifaga hamda bashorat D
1
va D
2
toifalarga bo’linadi. 
A toifadagi 
zaxiralarga neft va gaz zaxiralarining mukammal o’rganilganligi, 
neft(gaz)li qatlamlarning yotish holati, geologik tuzilishini, uyum tipi, shakli, 
o’lchami, qatlamning neft va gazga to’yingan foydali qalinligi, kollektor tipi, 
jinslarning kollektorli xususiyatlarining o’zgarishi, samarali qatlamlarning neft va 
gazga to’yinganligi, neft, gaz va kondensat tarkibi va xususiyatlarining o’zgarish 
tavsifini hamda uyumlarning ishlatish sharoitlarining (ishlash rejimi, quduqning 
mahsuldorligi, qatlam bosimi, neft, gaz va kondensat sarfi, gidro- va 
pezoo’tkazuvchanlik va b.) asosiy xususiyatlarini to’liq belgilash orqali aniqlangan 
zaxiralar kiradi. 
B toifadagi 
zaxiralarga neft-gazliligi mufassal tekshirilgan qatlamlarning yotish 
holati, geologik tuzilishi hamda turli gipsometrik sathlarda joylashgan neft va gaz 
quduqlaridan olingan sanoat miqyosidagi oqimlar asosida aniqlangan uyumlarning 
zaxiralari kiradi. Uyumning katta-kichikligi, shakli va tipi, qatlamning neft va gazga 
to’yingan foydali qalinligi, kollektor turi, jinslarning kollektorli xususiyatlari, 
mahsuldor qatlamning neft va gazga to’yinganligi, qatlam sharoitidagi neft, gaz va 
kondensatning tarkibi va xususiyatini o’zgarish tavsifi hamda uyumning o’ziga xos 
xususiyatlarini o’rganilganlik darajasi uyumning ishlatish loyihasini tuzish uchun 
etarli bo’lishi lozim. 
C
1 
toifadagi
zaxiralarga
 
neft(gaz)li qatlamlarning geologik tuzilishi, yotish holati 
va tarqalish maydoni umumiy holda o’rganilgan hamda maydonni neft-gazliligi 
quduqlardan olingan sanoat miqyosidagi oqimlar asosida belgilangan zaxiralar kiradi. 
Uyumning katta- kichikligi, shakli, tipi, neft va gazli qatlam-kollektorlarning yotish 
sharoiti razvedka va ishlatish quduqlarining burg’ilash ma’lumotlari asosida 
aniqlanadi. Mahsuldor qatlamlarning litologik tarkibi, kollektor tipi, kollektorlik 
xususiyatlari, neft va gazga to’yinganligi, neft va gazga to’yingan qatlamlar qalinligi 
kern va burg’ qudug’ida bajarilgan geofizik tadqiqotlar ma’lumotlari asosida 
o’rganiladi. Quduqlarni sinash ma’lumotlari yordamida neft, gaz va kondensatlarning 
qatlam sharoitidagi tarkibi tahlil qilinadi. Neft-gaz quduqlari bo’yicha neftli 
hoshiyani sanoat miqyosidagi ko’lami baholanadi. Quduqlarning mahsuldorligi, 

---

375 
qatlamni gaz- va pezoo’tkazuvchanligi, qatlam bosimi, temperaturasi, neft, gaz va 
kondensat sarfi quduqda bajarilgan sinash va tadqiqotlar natijasida aniqlanadi. 
Maydonni gidrogeologik va muhandislik-geologik sharoitlari burg’ilangan quduqlar 
yordamida va aniqlangan konlardan olingan ma’lumotlar asosida belgilanadi.