O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Ona tili
MAVZU : PAYT HOLI VA O'RIN HOLI
MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –o’quvchilarqalbida hamkorlik ,do’stlik tuyg’ularini sinngdirish
C) rivojlantiruvchi maqsad – gapning tuzilishiga ko’ra turlaridan nutqda o’rinli foydalanish
DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
171- mashq. Yozma manbalardan hoi ishtirok etgan 3 ta gap topib yozing. Ularning qaysi turkum so'zlari bilan ifodalanganini aniqlang.


B)Savollar orqalli
Gapning qanday bo'lagi hol deyiladi?
Hollar gapda ko'pincha qaysi bo'lak bilan munosabatga kirishadi? Misollar keltiring.
Hollar qaysi turkum so'zlari bilan ifodalanishi mumkin?
Hollar tuzilishiga ko'ra necha xil?
Qanday hollar murakkab hollar hisoblanadi?


III.YANGI MAVZU BAYONI
Ish-harakatning o'rnini bildirib, qayerga? qa­yer d a n? qayerda? kabi so'roqlardan biriga javob bo'lgan bo'lak o' rin h o 1 i deyiladi.


O'rin holi o'zi ergashgan so'zga boshqaruv yo'li bilan bog'lanadi. O'rin holi makon-zamon (jo'nalish, o'rin-payt, chiqish) kelishiklaridagi so'zlar yoki ko'makchili otlar va o'rin ravishlari bilan ifodalanadi. Misollar: Poyezd bizni Toshkentda qoldirib, Moskvaga yo'l oldi. Shu yerdan boshlanur daryo va quyosh.
Ish-harakat yoki holatning paytini bildirib, q a ch o n? q a ch o n- gacha?qachondan beri?qay vaqt? kabi so'roqlarga javob bo'lgan hoi p a y t holi deyiladi. Masalan: Bugun poytaxt mardlar sha'niga Bir ming to'pdan yo'lladi salom. (G'. G'.) 1945- yil 9- may kunida g'alaba salutlari jahonni qoplagan.
Payt holi ko'pincha ot yoki payt ravishi bilan, shuningdek, son birikmalari bilan ifodalanadi. Bundan besh yil ilgari, o'sha kundan beri, shu yildan boshlab shaklidagi so'z birikmalari ham gapda birgina payt holi sanaladi.