O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

III.YANGI MAVZU BAYONI
Bilib oling. Quyidagi hollarda ot kesim va ega orasida tire qo'yiladi:
Ot kesim kesimlik qo'shimchalarisiz yoki bog'lamasiz qo'llanganda: Tinchlik — farovon hayot manbai. Mening aytadigan gapim — shu. Uch karra uch — to'qqiz.
Eslatma. Ot kesim sifatdan va tartib sondan bo'lganda, ot kesim
va ega orasida tire qo'yilmaydi: Vatanimiz go'zal. Bino katta.
Qizilqum sahrosi bepoyon. Bu qovun shirin. Ko'ylakning rangi
sariq. Bizning sinftmiz sakkizinchi.
Gapning egasi yoki kesimi harakat nomi bilan ifodalanib, kesim tarkibida kesimlik qo'shimchasi yoki bog'lama bo'lmaganda: O'qish — ulg'ayish. Har narsaga qiziqish — biz uchun eski odat. Maqsadim — o'qimoq.
Ega ko'rsatish olmoshi bilan ifodalanganda: Bu — siz uchun katta sinovdir.
Eganing ma'nosi ta'kidlab ko'rsatilganda: Men — mana shu minglarning biriman. Urush — quyon ovi emas. Sen — bizni ozod etuvchisan.
Eslatma. Agar ega bilan ot kesim orasida ham yordamchisi bo'lsa,
tire qo'llanmaydi: Bular ham a 'lochi. Mening opam ham talaba.
Sharif a ham to'quvchi.

IV.MUSTAHKAMLASH


A)Mashqlar orqali.


134- mashq. Gaplarning ega va kesimini aniqlab, kerakli o'rinda ular orasiga tire qo'yib ko'chiring.
1. Qo'l yugurigi oshga, til yugurigi boshga. (Maqol) 2. Meh- monlarning aksariyati o'rta yoshli, o'ttiz-qirq orasidagi odamlar edi. (O.) 3. Yaxshining gapi moy, yomonning gapi loy. (Maqol) 4. Hosilning otasi suv, onasi yer. (Maqol) 5. Yaxshi niyatli kishilarning ahdi shu. 6. Mardga o'lim yo'q. (Maqol) 7. Ozod yuraklarga baxt nuri to'lgan. (U.)
B) savollar orqali
Sodda gaplarda ega va ot kesim orasida nega tire qo'yiladi?
Ot kesim kesimlik ko'rsatkichisiz yoki bog'lamasiz qo'llanganda yozuvda tire qo'yilishiga misollar ayting. Qay holda tire qo'yilmaydi?
Ega yoki kesim harakat nomi bilan ifodalanganda yozuvda tire qo'yilishiga misollar keltiring.
Ot kesim va ega orasida ham yordamchisi bo'lsa tire qo'yish kerakmi?

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA


135-mashq. uyga vazifa. Kundalik matbuot nashrlaridan ot kesim va
ega orasida tire qo'llanishi va qo'llanmasligiga 3 tadan misol topib yozing.