O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Ona tili
MAVZU MURAKKAB OT KESIMLARNING TUZILISHI


MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –o’quvchilarqalbida hamkorlik ,do’stlik tuyg’ularini sinngdirish
C) rivojlantiruvchi maqsad – gapning tuzilishiga ko’ra turlaridan nutqda o’rinli foydalanish
DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
mashq. Uyga vazifa. Sodda va murakkab kesimlarga uchtadan (gap ichida) misol topib yozing
B)Savollar orqalli
Sodda va murakkab kesimlarga ta 'rif bering.
Murakkab kesim qanday tuzilishga ega bo'ladi?
Murakkab kesim tarkibidagi ko 'makchi fe 'I boshqasi bilan almash- tirilsa, gap mazmunida o'zgarish bo'ladimi yoki yo'qmi?

III.YANGI MAVZU BAYONI
Murakkab ot kesimlar ot (keng ma 'noda) + bog'lama
vazifasida kelgan yordamchife 'I yoki ko 'makchife 7 tarzidagi qo'shilish- dan hosil bo'ladi. Bunda asosiy ma'no otdan anglashiladi, ko'makchi yoki to'liqsiz fe'l qo'shimcha ma'no bildiradi va kesimning ega bilan bog'lanishini ta'minlaydi. Masalan, Men uchuvchi bo'laman.
Kesim bilan egani bog'lashda xizmat qiluvchi bunday so'zlar bog'lama deyiladi. Bular asl mustaqil ma'nosini to'la yoki qisman yo'qotib, yordamchi vazifaga ko'chgan so'zlardir. Bularning vazifasi fe'l bo'lmagan so'zlar bilan qo'shilib, kesimni shakllantirishdir, ya'ni mayl, zamon, shaxs-son ma'nolarini ifodalashdan iborat. Masalan, gulzor qildik — aniqlik maylida, o'tgan zamon va I shaxs ko'plik shaklida.
Kesimni shakllantirishga xizmat qiladigan bunday bog'lamalar bo'l-, edi, ekan, emish, hisoblan-, sana- kabi yordamchilardir.
Kerak, zarur, darkor, lozim so'zlari ham bog'lama vazifasida qo'llanadi.