O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

III.YANGI MAVZU BAYONI
Fe'lning turli shakllari orqali ifodalangan kesim fe'l kesim deyiladi.
Fe'l kesimlar quyidagi ko'rinishlarga ega:
sof fe'l kesimlar: Men maktabga boraman;
ravishdosh bilan ifodalangan kesim: Uy egasi dasturxonni mehmon oldiga yozguncha, Fotima ham barkashni olib keldi. (S.A.);
d) sifatdosh bilan ifodalangan kesim: It hurar — karvon o'tar. Po 'lat xatni kecha yuborgan.
Fe'ldan boshqa so'z turkumlari (ot, sifat, son, olmosh, ravish, taqlid so'z) bilan, shuningdek, fe'lning harakat nomi shakli bilan ifodalangan kesim ot kesim deyiladi.
Ot kesimlar quyidagicha ifodalanadi:
ot bilan: Teshaboy ashaddiy dushman-u, siz xizmatini qilayotgan depo xo'jayini do'stmi? (M.Ism.) Yaxshi ro'zg'or — jannat, yomon ro'zg'or — do'zax. (Maqol);
sifat bilan: Usti yaltiroq, ichi qaltiroq. (Maqol);
son bilan: Birniki — mingga, mingniki — tumanga. (Maqol) Bu birinchisi. Ikki marta ikki — to'rt;
olmosh bilan: Maqsadim — shu. O'zim har joydaman, ko'nglim sandadur. (Qo'shiq);
ravish bilan: Sizdan umidim ko'p;
modal so'z bilan: Yo'qoling, siz bilan adi-badi aytishishga vaqtim yo'q!

IV.MUSTAHKAMLASH
A) Mashqlar orqali.
ALISHERNING ONASI
Bilmam, qanday ayol bo'lgan Balki buyuk farzandiga
Alisherning onasi. Terib kelgan chechaklar.
Balki uning aqliga ham Balki tunlar unga bedor
Lol qolgan zamonasi. Aytib bergan ertaklar.
Balki uning ko'zlarida Mayliga, u kim bo'lmasin,
Bo'lgan og'ir bir xayol. Yolg'iz bir so'z ma'nosi:
Balki g'amgin bir zotdir u, Alisherning onasi u,
Balki sho'xchan bir ayol. Navoiyning onasi

B) Savollar orqali

1.Kesimlar qanday belgilariga ko'ra fe'l kesim va ot kesim turlariga bo 'linadi ?
2.Qanday kesimlar fe'l kesim hisoblanadi?
3.Qaysi turkum so'zlari bilan ifodalangan kesimlar ot kesim hisoblanadi?

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA


123-mashq. Uyga vazifa. Gaplarni ko'chiring va kesim bo'laklarini belgilang. Qaysi turkum so'zi ekanini tepasiga yozing.
1. Bu maskan Umidning shodligini ham, kulfatini ham, muhab- batini ham ko'rgan. U qoramag'iz, chayir yigit bilan qadrdonlashib ketgan. (Mirmuhsin) 2. Endi ularning xatosini tuzatish uchun hammamiz qancha mashaqqat chekamiz. (P. Q.)
Ona tili
MAVZU Sodda kesim va murakkab kesim