O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi “Islom iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlar” fakulteti

3.2. O‘zbekiston Respublikasining tashkilotga a’zo mamlakatlar bilan investitsion hamkorligi va rivojlanish yo‘nalishlari

Mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishning asosiy vazifalaridan biri bu

investitsion faoliyatni takomillashtirish va uning o‘sishini ta’minlovchi yangi
mexanizmlarni ishlab chiqish hisoblanadi. Investitsion faoliyatni shakllantirish va
chet ellik investorlarni mamlakatga jalb qilish juda murakkab jarayon bo‘lib, bu
ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyotidan bozor iqtisodiyoti munosabatlariga
o‘tayotgan barcha mamlakatlar uchun zarurdir⁵⁷.

O‘zbekiston Respublikasi hududiga chet el investitsiyalarini jalb etish bo‘yicha davlatimiz rahbari tomonidan bir qancha qaror, farmon va farmoyishlar chiqarilgan bo‘lib, Oliy Majlis tomonidan esa qator qonunlar⁵⁸ qabul qilingan. Yangi erkin iqtisodiy hududlarni tashkil etish esa ushbu yo‘nalishdagi investitsiyalarni yurtimizga kirib kelishiga asosiy omillardan biri bo‘lib xizmat qiladi. Hozirgi kunda ushbu tashkil etilgan erkin iqtisodiy hududlarga investitsiyalarni jalb etish va ularning realizatsiyasi bilan shug’ullanish allaqachon boshlab yuborilgan. Ularga misol sifatida Navoiy, Urgut, Angren, Jizzax va Qo‘qon erkin iqtisodiy hududlarini keltirib o‘tishimiz mumkin⁵⁹.

Chet el investitsiyalari kirib kelishini rag'batlantirish yo'li bilan O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini rivojlantirish va uning jahon iqtisodiy tizimiga qo'shilishiga ko'maklashiladi⁶⁰. O‘zbekistonning Shanxay hamkorlik tashkiloti bilan hamkorlik darajasi yangi bosqichga ko‘tarilayotgan ekanligi va ushbu tashkilotning kengayib borayotganligi sababli ushbu erkin iqtisodiy hududlarga tashkilotga a’zo davlatlar ishtirokidagi investitsiyalar oqimini oshirish yurtimiz uchun ko‘plab imkoniyatlarni yaratib beradi. Birinchidan, mamlakatimiz ichki ishlab chiqarish salohiyati o‘sadi, yangi ishchi o‘rinlari yaratiladi, xorijiy zamonaviy texnologiyalarning yurtimizga kirib kelishi ortadi. Ikkinchidan, ushbu kiritilayotgan investitsiyalar mamlakat ichki infrastrukturasini modernizatsiya qilishga katta ko‘mak beradi hamda ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish, xorij tajribasini qo’llash uchun zamin yaratadi. Shuningdek, tashkilot doirasidagi mamlakatlardan investitsiya oqimlarini qabul qilib olish va ulardan samarali foydalanish ushbu mamlakatlar o‘rtasida o‘zaro ishonch muhitini yaratib qolmay, istiqboldagi hamkorliklarni ko‘rib chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoniga ko‘ra tashkil etilgan Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi⁶¹ ham Respublikamizga investitsiyalar hajmini kirib kelishining yangi yo‘nalishlarini ochishga xizmat qiladi. Bu qo‘mita tashkil etilganiga hali ko‘p vaqt bo‘lmagan bo‘lsada, o‘z faoliyatini jadallashtirib yubordi. Bunga yaqqol misol sifatida, o‘tgan 2017-yilda mamlakatimiz tashqi hamkorlar bilan imzolagan investitsiyalar hajmining umumiy qiymati 30 mlrd AQSh dollaridan ortiq ekanligini keltirib o‘tishimiz mumkin.

Quyidagi rasmga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, 1995-2016-yillar mobaynida O‘zbekistonda asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmini ko‘rib o‘tishimiz mumkin. O‘zbekiston Respublikasida ijtimoiy soha va iqtisodiyotni rivojlantirish uchun barcha mulkchilik shakllaridagi tashkilotlarning 2016-yilda 49770,6 mlrd. so‘m (16782,3 mln. AQSh dollari ekvivalentida) yoki 2015-yilga nisbatan 107,7 foiz asosiy kapitalga investitsiyalaridan foydalanildi. Asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi 1991-yilga nisbatan 4,2 martta, 2000-yilga nisbatan 5,4 martta, 2005-yilga nisbatan 4,3 martta va 2010-yilga nisbatan 170,1 foizga ko`paydi. 3.1-rasmga e’tirob qaratadigan bo‘lsak, 2016-yilda O‘zbekistonga kiritilgan investitsiyalarning asosiy manbalari keltirib o‘tilgan.