O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Qoraxoniylar
davlati 
tashkil topdi. Mazkur davlatga 
Abdulkarim Sotuq Bug‘roxon
asos soladi, Uning poytaxti 
Bolasog'un 
shahri edi. Qoraxoniylar davlati 
hukmdorlari 
«arslonxon» 
va 
«bug'roxon» 
unvonlari bilan yuritilgan. Bu 
so'zlar oliy darajali hukmdor ma'nosini anglatgan. Buyuklik yoki ulug'lik 
qadimda turkiy xalqiarda 
«qora» 
so'zi bilan sifatlangan. Shu bois taxtda 
o'tirgan arslonxon yoki bug'roxon 
qoraxon 
hisoblangan. Aslida, 
arslon
chigil qabilasining totemi - ajdodi sanalgan. 
Bug‘ro 
esa yag'molarning

---

62
totemi bo'lib, og'iryuk ko'taradigan ikki o'rkachli tuya ma’nosini anglatgan. 
Qoraxon «tamg'achxon» deb ham yuritilardi.
Ooraxonivlarnina Movarounnahraa huiumi.
992-yili Horun Bug'roxon
boshliq qoraxoniylar Movarourrahrga hujum boshlaydilar. Bu davrda 
Somoniylar davlati chuqur inqiroz girdobiga tushib qolgandi. Qoraxoniylar 
Buxoroni qarshiliksiz ishg'ol qildilar. 
Nuh ibn Mansur 
qoraxoniylarga 
qarshi kurashish uchun G'aznadagi noibi 
Sobuqteginni 
yordamga 
chaqiradi. U yigirma mingli qoshin bilan Movarounnahrga yetib kela- 
di. Nuh bilan birlashib bir necha janglardan so'ng qoraxoniylar noibi 
qo'shinlarini tor-mor qiladi. Buning evaziga Nuh Sobuqteginni Xuroson 
noibi etib tayinlaydi. Natijada G azna va Xurosonda Sobuqtegin va o ‘g‘li 
Mahmudning siyosiy hukmronligi mustahkamlanib, 
G'aznaviylar davlati
tashkil topadi. T ez orada mazkur davlat kuchayib, Hindiston chegarasidan 
Amudaryogacha bo'lgan yerlarni egallaydi.
996-yili 
qoraxoniylar Movarounnahr tomon yana hujum boshlay­
dilar. Sobuqtegin qo'shini Buxoroni egallaydi. So'ngra u qoraxoniylar 
bilan muzokaralar olib boradi. Ularo'rtasida shartnoma tuzilib, Sirdaryo 
havzasi qoraxoniylar qo'liga o'tadi. Sobuqtegin esa Amudaryodan 
janubdagi yerlar, jumladan, Xurosonda hukmdor bo'lib oladi. Somoniy- 
larga Movarounnahrning markaziy qismigina beriladi, xolos.