O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

942-yili
aholidan 
ikki 
marta soliq undirib olinadi. Behad tartibsizlik mamlakatda 
vaziyatni yanada keskinlashtirib, turli tabaqalarning hokimiyatga qarshi 
qo'zg'alishiga sabab bo'ldi.
Siyosiy vaziyat 
Nuh (943 - 954) 
va uning nabirasi 
Nuh II (976 -
997) 
hukmronlik qilgan davrda nihoyatda keskin tus oladi. 
947-yili 
Nuh 
ibn Nasrning amakisi 
Ibrohim 
isyon ko'taradi. U saroy sarbozlari va 
Chag'oniyonning yirik yer-mulk egasi 
Abu Ali Chag'oniy 
yordamida 
Buxoro taxtini egailab oladi. Ko‘p vaqto'tmay Abu Ali Chag'oniy isyon 
ko'taradi. Nuh qo'zg'olonni bostirolmaydi. U 
952-yili 
Abu Ali Chag'oniyni 
avval Chag'oniyonga, s»‘ngra Xurosonga hokim qilib tayinlaydi. 
961 -
yili 
B uxoro harbiy askarlarining isyoni ko'tariladi. Qo'zg'olonchilar amir 
saroyini talaydilar va unga o't qo'yib yuboradilar. Bunday voqealarning 
tez-tez qaytarilib turishi, shubhasiz, markaziy hokimiyatning zaiflashib 
qolganidan dalolat berardi. 
X asr 
oxiriga kelib somoniylar o'rtasida avj 
oigan o'zaro urushlar, mahalliy hokimlarva yirik mulkdor zodagonlarning 
markaziy hokimiyatga qarshi kurashi iqtisodiy va siyosiy qudratga katta 
putur yetkazadi. Natijada somoniylar hokimiyati zaiflashib, inqirozga 
yuz tutdi.
G‘aznavivlardavlati.
Mamlakatda sodir bo'lgan og'irdavrda Somoniy­
lar davlatining turk hojiblari saroy gvardiyasining siyosiy nufuzi nihoyatda 
kuchaydi. Chunki harbiy va mudofaa ishlari to'la ular qo'lida edi. Turkiy 
sarkardalarning xizmatlari evaziga somoniy amirlari aksariyat iqtidorli 
lashkarboshilarni 
hojib ul-hojib 
yoki 
hojib ul-buzruk 
kabi oliy harbiy 
mansablargatayinlab, ularga hatto ayrim viloyatlarni boshqarish huquqini 
bcrganlar.