O‘zbekiston tarixi

Каримов
 
И
. 
А
. 
Ватан
саждагоҳ
каби
муқаддасдир
. 
Т
. 3. – 
Т
., 1996. – 9-
б
. 
192

---

O‘zbekistonda demokratik fuqarolik jamiyati qurilishining o‘ziga xos 
jixatlaridan yana biri «sharqona demokratiya»
1
prinsiplarining qo‘llanila 
boshlashidir. U xalqimiz tomonidan katta ko‘tarinkilik bilan qabul qilindi. 
Sharqona demokratiya – milliy bosiqlik, andisha, yoshi ulug‘larga hurmat, 
o‘zaro maslahat, har qanday keskin masalada ham tomonlarning kelishuviga 
asoslanadigan faoliyatdir. Shuningdek, «sharqona demokratiya» siyosiy 
tartibsizliklar, boshboshdoqlikni xalqning milliy manfaatlariga zid deb 
qaraydi. Sharqona demokratiya siyosiy plyuralizm, alternativ jarayon, har bir 
shaxs yoki guruh manfaatlarini himoya qilishni o‘z faoliyatining eng asosiy 
qoidalaridan biri deb hisoblaydi. 
Respublikamiz Prezidenti ta’kidlaganidek, «Sharqda demokratik 
jarayonlarning qadimdan shakllangan o‘ziga xos va o‘ziga mos xususiyatlari 
bor. Buni aslo nazardan qochirib bo‘lmaydi. Ya’ni Sharqda demokratik 
jarayonlar uzviy ravishda va asta-sekin taraqqiy topadi. Sharqda demokratiya 
tushunchasi hamjihatlik g‘oyasi, jamoatchilik fikrining ustuvorligi zaminida 
shakllanadi. Bizning mamlakatimizda demokratik jarayonlar xalqimizning 
qonunni hurmat qilishi, qonunga itoat etish kabi fazilatlariga mos ravishda 
rivojlanishi zarur»
2
. 
Mustaqil O‘zbekistonda sharqona demokratiyani tiklash va hayotga tatbiq 
etish borasida katta ishlar bajarilmoqda. Chunki bizda «sharqona 
demokratiya»ning qadriyatlari demokratiya rivoji uchun ko‘proq qo‘l 
kelmoqda. 
Buyuk taraqqiyot yo‘lidan borayotgan respublikamizda fuqarolik 
jamiyatini shakllantirishga alohida e’tibor berilmoqda. Fuqarolik jamiyati – 
hokimiyatning davlat organlari va boshqaruvidan tashqaridagi qism. 
Fuqarolik jamiyatining yetuklik darajasi – fuqarolarning siyosiy va jamoat 
tashkilotlariga birlashish darajasi, siyosiy va jamiyat tashkilotlarining ta’siri 
hamda taraqqiyot darajasi bilan ham belgilanadi. «Fuqarolik jamiyati» 
tushunchasi taxminan ikki ming yillik tarixga ega. Uning yuzaga kelishi 
jamiyat haqidagi fanlar paydo bo‘lishi bilan bog‘liq»
3
. 
Erkin demokratik fuqarolik jamiyati o‘zining bir qancha jihatlari bilan 
ajralib turadi. Fuqarolik jamiyatida inson, uning hayoti, ijtimoiy-iqtisodiy, 
madaniy-ma’naviy va siyosiy manfaatlari, sha’ni, qadr-qimmati, erkinliklari 
muqaddas sanalib, ular davlat tomonidan kafolatlanadi. 
Fuqarolik jamiyatida shaxsning o‘z iqtisodiy va siyosiy turmushini erkin, 
ixtiyoriy asosda qurishi ta’minlanadi, umuminsoniy huquqlarga alohida 
e’tibor beriladi, davlat organlari faoliyati yuzasidan jamoatchilik nazorati 
o‘rnatiladi, kuchli davlat funksiyalari tadrijiy ravishda kuchli jamiyat 
zimmasiga o‘tadi. Shu bilan birga, fuqarolarning jamiyat va davlat ishlarini 
bajarishlari, o‘z hududlaridagi ijtimoiy va xo‘jalik vazifalarini hal etish, 
ommaviy-madaniy tadbirlarni o‘tkazishdagi faolliklari hozirgidan ko‘ra 
ancha kuchayadi. 
1
Мустақиллик
: 
изоҳли
илмий
-
оммабоп
луғат
. – 
Т
., 1998. – 241-
б
. 
2
Каримов
 
И
. 
А
. 
Ватан
саждагоҳ
каби
муқаддасдир
. – 8-
б
.
3
F
офуров
 
З
. 
Ҳуқуқий
давлат
мезони
// 
Ҳаёт
ва
қонун
. – 1999. – 
№
7. – 14-
б
. 
193

---

Fuqarolik jamiyatining asosiy prinsipi bo‘lgan ijtimoiy asoslarning davlat 
asoslaridan ustunligi Konstitutsiyamizning 2-moddasida quyidagicha aks 
ettirilgan: «Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaatlariga xizmat 
qiladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida 
mas’uldirlar»
">1
. 
Fuqarolik jamiyati huquqiy demokratik davlatning negizi, bosh zaminidir. 
Uni «demokratiya», «qonunning ustunligi» va «inson huquqlari» kabi 
tushunchalarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Fuqarolik jamiyati – qonun, axloq-
odob, insonparvarlik va adolat prinsiplariga hurmat bilan qaraladigan hur, 
demokratik, huquqiy, madaniy jamiyatdir, bu aralash iqtisodiyotli ko‘p 
ukladli bozor jamiyati, tashabbus asosidagi ishbilarmonlik jamiyati, turli 
qatlamlar manfaatlarining oqilona muvozanatidir. 
Respublikamiz fuqarolik jamiyatini qurish yo‘lidan jadal borayotganini 
mustaqillik yillarida amalga oshirilgan siyosiy islohotlar, vujudga kelgan 
siyosiy partiyalar, harakatlar va jamoat tashkilotlarining faoliyati yaqqol 
ko‘rsatmoqda. Demak, oldiga qo‘yilgan maqsadga erishishda siyosiy, 
iqtisodiy va ijtimoiy hayotning barcha sohalarida o‘tkazilayotgan islohotlarni 
yanada chuqurlashtirish hamda yangicha fikrlaydigan komil insonni 
shakllantirish zarur. Shundagina biz huquqiy demokratik davlat, erkin 
fuqarolik jamiyati qurishdek ulug‘ maqsadimizga erisha olamiz.