“O’zbekiston tarixi” fanidan ma’ruzalar kursi

 
 
4.Yunon-Baqtriya, Parfiya, Sug’diyona, Qang’ va Davon davlatlari. 
Ularning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayoti. 
Mahalliy xalqlarning mustaqillik uchun to’xtovsiz kurashlari sabab 
miloddan avvalgi III asrning o’rtalarida boshlab Baqtriya davlatlari salavkiylar 
davlatidan ajralib mustaqil bo’ldilar. 
Shunday qilib O’rtaOsiyoni grek-makedonlar tomonidan bosib olishini bu 
yerda ellinistik davlat deb tarixda nom olgan davlatni tuzilishiga sabab bo’ldi. 
Shuning uchun ham Iskandarning yurishi vasalavkiylar hukmronligi davri milliy 
davlatchiligimizni rivojlanishid antik (qadimgi) yoki ellinistik davr deb ataladi. 
Miloddan avvalgi 250 yillar arafasida Baqtriya hukmdori Diodot o’zini 
salavkiylar davlatidan mustaqil qila boshladi. Biroq u salavkiylar davlati bilan 
aloqani darhol uzmadi va o’zining faoliyatida salavkiylarga qarashligini yuzaki 
bo’lsada ko’rsatib siyosat yurgizdi. Biroq uning o’g’li Diodot II o’zini 
salavkiylardan mustaqil podsho deb e’lon qildi. Shu tariqa Baqtriya yeparhiyasi 
(satrapligi) o’rnidaYunon-Baqtriya podsholigi vujudga keldi. Bu podsholik 100 
yildan ortiqroq hukm surdi. (miloddan avvalgi 250-140 yoki 130 yillar). Uning 
hududiga Sug’d, Baqtriya, Mirg’iyona yerlari hamda Parkana va Chochni bir
qism yerlari kirgan.
Yunon-Baqtriya davlatida Diodot II dan keyin Yevtidem Demetriy 
(miloddan avvalgi 199-167 yillar) Yevkratitlar hukmronlik qiladi. Bular davrida 
o’zaro urushlar ko’chaydi. 
M.Evratit davrida So’g’d, Yunon-Baqtriya davlati tarkibidan chiqib 
ketadi.(miloddan avvalgi 160 yillarga yaqin) va keyinchalik Xorazm tarkibiga 
kiradi. Huddi shu vaqtda Parfiya podshosi Mitridat I Baqtriyaga qarshi urush 
boshlaydi. Yevkraditni o’zi esa Xindistonni shimoliy qismini buysundirib 
kelayotganda o’z o’g’li Galiak tomonidan o’ldiriladi. 

---

32 
Shunday keyin asta-sekin Yunon-Baqtriya podsholigining inqirozi 
boshlandi (miloddan avvalgi II asr o’rtalarida) 
Kuchsizlanib qolgan Yunon-Baqtriya davlatiga O’rta Osiyoda yashovchi 
ko’chmanchi qabilalar-yuechjeylar miloddan avvalgi 140 va 130 yillar
o’rtasida, hujum qilib, uni ag’dardi. Umuman olganda yuechjeylar O’rta 
Osiyoda yunon-makedonlar hukmdorligini tag-tomiri bilan ag’darib tashladilar. 
Miloddan avvalgi II asrning ohirgi choragida Amudaryoning shimolidagi 
hududlarining barchasi yunon hukmdoridan ozod etildi. Miloddan avvalgi. I
asrning o’rtalarida eng ohirgi Yunon-Baqtriya davlati yerlari yuechjeylar 
tomonidan bosib olingan va yo’q qilingan edi.