O‘zbekiston respublikasioliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

b
.
Qutublanish hodisalari.
Qutublanish hodisalari kontaktlar orasidagi 
kuchlanishning tushuvchi o’zgarmas bo’lganda o’tkazuvchanlik tokining 
o’zgarishiga olib keladi. Bu namunada ion dreyfi hajmiy zaryad sohasida elektron 
yoki kovak injeksiyaning paydo bo’lishi bilan bog’liqdir. Namunalarning turiga 
qarab tokning xarakterli relaksatsiya vaqti ф
p
sekundning ulishlaridan tortib, to 
soatlar, baz’an sutkalargacha etishi mumkin.Qutublanishning aniqlanayotgan
solishtirma qarshilikka tasirini kamaytirish uchun o’lchovni (1.7) va t>>ф
с
(1.9) 
tengsizliklarni qanoatlantiradigan vaqtda o’tkazish kerak. Bu tengsizliklar 
bajarilishi uchun
R’(C+C
0
) <<ф
p
(1.8) 
bo’lishi kerak. 
Qutublanish hodisasi mavjud bo’lganda, solishtirma qarshilikni aniqlash
v<< chastotada namunaning admitansini (
) o’lchash masalasiga keladi:
aktiv va reaktiv qarshiliklarning teskari qiymati yig’indisi. Bu holda qutublanish 
hodisalarining inersionligi tufayli, namunadan tok oqishiga ta’sir ko’rsatmaydi va 
admintans quydagi ko’rinishni oladi : 
= +iщ(C+C
0
). (1.9) 
Bu formula R va C+C
0
ni alohida topishga imkon beradi. Bu yerda i=
.
ni 
o’lchashda o’zgaruvchi tok ko’priklari ishlatiladi 
[4]
. 
Qutublanish hodisalari mavjud bo’lganda solishtirma qarshilikni 
o’lchashda impuls tok manbalaridan foydalanish ham mumkin (2-rasm). 
Qutublanish efektining tasirini yuqotish uchun to’g’ri burchakli impulsning 
davomiyligi, impuls takrorlanguncha bo’lgan vaqt (T)
<< << T 

---

 
tengsizlikni qanoatlantirish kerak.1.2-rasmda ko’rsatilgan sxemada galvanometr 
bilan zanjirdan oqayotgan o’rtacha tok o’lchanadi. 
1.2-rasm .
Namuna qarshiligini to’g’ri burchakli impuls kuchlanishi usuli 
bilan o’lchash sxemasi .ГИ- impulsli kuchlanish generatori ,Г- galvanometr R-
namuna qarshiligi . 
Impuls ta’sir qilayotgan vaqtda namuna sig’imi va unga parallel ulangan 
o’tkazgichlar montaji sig’imi galvanometr orqali zaryadlanadi,impuls tugashi 
bilan ular o'lchanayotgan o'rtacha tokka hech qanday hissa qo'shmaydi. 
Namunadan impuls kuchlanishi o’tayotganda tokning o’rtacha qiymati. 
I=І
u
(1.10) ifoda bilan topiladi. Bu yerda I
u
-impuls kuchlanishi ta’sir 
etayotgan vaqtdagi o’tkazuvchanlik toki. (1.10) formula orqali I
u 
ni, topib impuls 
kuchlanishi U
u
ni bilgan holda to’la qarshilik R=U
u
/I
u
hisoblanadi va(1.2) formula 
bo’yicha solishtirma,qarshilik,aniqlanadi.Bu usul bilan impuls kuchlanishning
ampilitudasi
=(1
2) kB , impulsning davomiyligi 
c T/t
с
=10 

---

 
nisbatda bo’lgan impuls tok manbaidan foydalanib , solishtirma qarshilikni 
Om·cm gacha o’lchash mumkin. 
Sanoatda ishlab chiqarilgan o’zgaruvchan tok ko’priklari bilan solishtirma 
qarshilikni 
Om·cm gacha o’lchash mumkin.