O‘zbekiston respublikasioliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
 
1.2 -jadval 
bo’lishini ko’ramiz. Yuqorida qayd etilgan boshqa holatlar uchun tuzatish 
funksiyalari, mavhum nuqtaviy tok manbalarining joylashishi2-jadvalda, ularning 
har xil l/S uchun qiymqtlari2- jadvalda keltirilgan. 
1.3- jadval 
Jadval tahlilidan ko’rinadiki, l 3S bo’lganda hamma korilgan holatlar 
uchun tuzatish funksiyalari birga yaqin.Shuning uchun uni inobatga olish shart 

---

 
bo’lmaydi. Namunalarda solishtirma qarshilikni aniqlashda zondlarning tomoni S 
bo’lgan kvadrat uchiga joylashtirilgan usul bilan ham aniqlash mumkin
(1.11a-rasm). Bu usul bilan solishtirma qarshilikni aniqlashda 1 va 2 zondlardan I 
tok o’tkazilib, 3 va 4 zondlar orqali potensiallar ayirmasi aniqlanadi. Yarim 
cheksiz namunalar uchun (a, b, d >> S),ya’ni namuna o’lchamlari zondlar 
orasidagi masofadan juda katta bo’lganda solishtirma qarshilik
с =
(1.39)
formula hosil bo’ladi.
Zondlar yarimcheksiz namunalarning biror tomoniga zondlar orasidagi 
masofa tartibida joylashgan bo’lsa, с ning tuzatish funksiyasi hisobga olinadigan
с =
(l/S)
(1.40)
ifoda bilan aniqlanadi.
Tuzatish funksiyasi 
(l/S) ning har xil holatlar uchun analitik ifodasi 3- jadvalda 
keltirilgan.Bu funksiyalarni hisoblashlardan ko’rinadiki, birorta izolyatsiyalangan 
yoki o’tkazuvchan qirradan l- masofada tok zondlari perpendikulyar yoki parallel 
joylashganda qirraning ta’sirini hisobga oladigan tuzatish funksiyalari l/S 3 da 
birga yaqin. 
Namuna o’lchamlari (eni, bo’yi, diametri) cheksiz katta (a, b >>S), lekin qalinligi 
zondlar orasidagi masofa tartibidagi plastina ko’rinishida bo’lsin.Bu namunalarda 
solishtirma qarshilikni aniqlash yarimcheksiz namunalar kabi tuzatish 
funksiyasini topishga keltiriladi.Ammo bu holda ham ostki, ham ustki sirtlardagi 
shartlar bir vaqtda bajarilishi kerak. 
Agar namuna ostki sathi tok o’tkazuvchan muhit (Om kontakti) bilan 
chegaralangan bo’lsa, (1.12a rasm) yuqorioshishi bilan tushuntiriladi. Agar 
>>
+
tengsizlik bajarilmasa 
va
larning tokka bog’liqligi 1- 
sohani paydo qiladi. Agar zondlardagi bosim orttirilsa va voltmetrning kirish 
qarshiligining kattasi olinsa, 1- soha yuqolishi mumkin. 2-soha R
s
-sirt qarshiligi 

---

 
tokka bog’liq emas.Bu sohada 
>>
+
bo’lganda eng katta aniqlik bilan 
solishtirma qarshilik o’lchanadi. Bu tengsizlik bajarilmasa,2- sohada muntazam 
ravishta xatolik paydo bo’lib, u 
+
/
kattalik bilan aniqlanadi. 3-
sohaning paydo bo’lishi izolyatsiyalovchi p-n o’tish orqali tok sirqishi bilan 
bog’liq. Sirt qarshiligining oshishi 4-sohada p-n o’tishning hajmiy zaryad 
sohasini kengayishi bilan bog’liq. 5-sohada R
s
tez kamayishi tok (bir qismi)ning 
taglik orqali o’tishi shuntlanishi bilan bog’liqdir. 
 

1.12-rasm.

Ostki sirti o’tkazuvchan (a), dielektirik (б) muhit bilan 
chegaralangan plastinkalarda mavhum tok manbalarining joylashish tartibi.