O‘zbekiston respublikasioliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
a. Sig’im toki
. Namuna ichki qarshligir
i
bo’lgan tok manbai va qarshiligi
R
A
bo’lgan tok o’lchaydigan asbob ampermetr (A) ketma-ket ulangan,namunadagi 
kuchlanishning tushuvini o’lchash uchunesa voltmeter (V) ulangan R
v
>>R
A
+R da 
V dan oqayotgan tokni hisobga olmaymiz. Tok manbaini ulash paytida 
namunadan oqayotgan tok o’tkazuvchanlik va siljish toklarning yig’indisidan 
iborat bo’ladi. Shuning uchun mos ravishda tok zichligi:
 
(1.3) 
Bu yerda: -E namunadagi elektr maydon kuchlanganligi, e-namunaning 
dielelektirik singdiruvchanligi, t-vaqt.
bo’lishini hisobga olib, (1.3) dan 
to’la tok ifodasini topamiz:
I= + C
(1.4) 

---

 
Bu yerda C=
namuna sig’imi (1.1-rasm). Siljish toki namunani 
ekvivalent sxemada sig’im paydo bo’lishiga olib keladi. Bunda parallel ulangan 
1.1-rasm.
Namuna to’la qarshiligini o’lchash sxemasi (a) va uning ekvivalent 
sxemasi (б): A-ampermetr ,V-voltmetr, K-kalit, R-namuna qarshiligi,TM-tok 
manbai ,R
r
-ampermetr qarshiligi, r
i
-tok manbaining ichki qarshiligi. 
 
montajlarsig’imi(parazit) 
c
0
namunasig’imidananchako’pbo’lishimumkin.c
0
czaryadlangunchaampermetrdan
o’tkazuvchanliktokibilanbirgasig’imnizaryadlashtokioqadi.Ampermetrdanoqayot
gantoknivaqtgabog’liqligiquydagiformulabilananiqlanadi:
 
(1.5)
R’=





 
R
R
1
1
-1
(1.6)
 
t>>R’(C+C
0
) 
da 
(1.5) 
formula 
quydagi 
ko’rinishga
keladi. 
I=
(1.7) 
Sig’im toki solishtirma qarshilikni aniqlashda xatolikka olib kelishi mumkin. 
(1.5) va (1.7) formuladan ko’rinadiki ,bu bilan bog’liq bo’lgan xatolikni yuqotish 

---

 
uchun tokni t>>R’(C+C
o
) tengsizlikni qanoatlantruvchi vaqtda o’lchash kerak. 
Agar namunada qutublanish hodisasi kuzatilmasa, bu usul bilan с ni o’lchash 
hech qanday qiyinchilik tug’dirmaydi.