O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

Ravishdosh. Harakatining boshqa bir harakatning belgisi ekanligini anglatib, gapda ergash gapning kesimi yoki hol vazifasida keladigan fe`l shaklidir. Pobiya ko`zaga qarab suvga kelganini esladi va uni to`ldirib uylari tomon ko`tarib ketdi. (P.Q.) Ravishdosh quyidagi xususiyatlarga ega: a) barcha fe`llar singari o`timli, o`timsiz, bo`lishli, - bo`lishsiz, nisbat, zamon ma`nolariga ega.
Masalan, yozay- o`timli, bo`lishli, aniq nisbat, hozirgi zamon; bormagach -o`timsiz, bo`lishsiz, aniq nisbat, o`tgan zamon; b) ravisgdoshlar harakat tushunchasini bildiradi. Po`lat sandiqning qulfini sindirib ochib, undagi qog`ozlarni titkilayotgan bosqinchilar uy egasini ko`rib , derazadan ayvonga sakrashdi. (P.Q.) v) havishdosh holat tushunchasini bildiradi. Tohir o`ylanib qoldi. (P. Q.) g) Murakkab fe`lning etakchi qismi bo`lib keladi: ayta oldi, yozib bordi. Ravishdosh tuslanish tuslanmasligiga ko`ra ikki xil: tuslanadigan ravishdoshlar, tuslanmaydigan ravishdoshlar.
Tuslanadigan ravishdoshlar -b, (-ib), -a , (-y) qo`shimchalari bilan yasalib, shaxs-son qo`shimchalarini oladi: boribman, boribsan, boraman, borasan kabi.Bu ravishdoshlar tuslovchi qo`shimcha olmagan holda ishlatilib, gapda hol va ergash gapning kesimi vazifasida keladi. Haligi yigit boshini ko`tarib, Saidiyga bir qaradi-da, yana o`z ishi bilan mashg`ul bo`ldi. (A. Q.) tuslanganda gapda kesim vazifasida keladi. Odatda olim yo ijod kishisi birorta yirik ishni nihoyasiga etkazganda ruhida katta bir engillik sezadi (O. Yo.)
Tuslanmaydigan ravishdoshlar -gach (-kach, -qach), -gani (-kani, qani), -guncha,(-kuncha,-quncha) qo`shimchalari bilan yasalib shaxs-son, va zamon qo`shimchalari olmaydi: borgach, borgani, borguncha kabi.
Tuslanmaydigan ravishdoshi gapda hol, ergash gapning kesimi vazifalarida keladi. To ishini bitkazib, qaytguncha qorong`u tushib qolgan edi. (S.A.) U katta ko`chani kesib o`tgach, hadeb o``ziga o`zi dalda berishga urindi (O. O.) Ravishdoshlar zamon ma`nosiga ko`ra uch xil: o`tgan zamon, ravishdoshlari, hozirgi zamon ravishdoshlari, kelasi zamon ravishdoshlari. O`tgan zamon ravishdoshlari -b (- ib), -gach, (-kach, -qach) qo`shimchalari bilan yasaladi. Bu qo`shimchalar bilan yasalgan ravishdoshlar nutq jarayonidan ilgari bo`lib o`tgan harakatni anglatadi. Samarqand podshosi Qo`qonni bosib olgan qo`shiniga talatgan va Marg`ilonga hujum qilgan edi. (P.Q.) Qanchadan qancha etimlarning boshini silab ovitgan (S. A.)
-b (-ib) qoshimchasi bilan hosil bo`lganda ravishdosh -roq qo`shimchasini olib qo`llanishi mumkin: kechikibroq keldi. Bu shakldagi ravishdosh ergash gapning kesimi va hol vazifalarida keladi. -gach (-kach, -qach) shaklli ravishdosh nisbatan kam qo`llanilib ergash gapning kesimi vazifasida keladi. Ikromjom raisining uyiga mehmon kelishini tayinlagach, to`ppa-to`g`ri kolxoz saroyiga kirdi. (S.A.)
Hozirgi zamon ravishdoshlari ish- harakatning nutq so`zlanib turgan paytda bajarilganini bildirib, fe`l negiziga -y (-a) qo`shimchasini qo`shish bilan hosil bo`ladi. Bu ravishdoshlar tuslanganda yakka holda keladi: boraman, aytadi kabi. Tuslanmaganda takror holda qo`llanilib, harakatning davom etib turishini bildiradi: kula-kula, ayta -ayta kabi. -y,(-a) shaklidagi ravishdoshning bo`lishsiz shakli -ma qo`shimchasi bilan yasaladi: aytmay, bormay.