O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti geografiya o`qitish metodikasi kafedrasi «jahon mamlakatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi»

Mavzu: OSIYO QIT`ASI

Reja:

1. Osiyo qit`sining geografik o’rni. Tabiiy sharoiti va resurslari.

2. Aholisi, uning tarkibi va mehnat resurslari.

3. Xo’jaligiga umumiy ta’rif: sanoati va qishloq xo’jaligi,

4. Transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari.

Tayanch so`z va iboralar: geografik o`rin, davlatchilik, davlat boshqaruvi, aholi tarkibi, xo`jaligi, sanoat, qishloq xo`jaligi, transport, iqtisodiy aloqlari.

Osiyo - maydon jihatidan eng katta qit’a. U Yevrosiyo materigining sharqiy qismida joylashgan. Uning nomi Gomeming «Illiada»sida zikr qilingan. Bu nom Fales, Anaksimandrom va Gektay kabi yunon faylasuflari tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan.

Osiyo qit’asini Shimoliy Muz okeani (shimoldan), Tinch okeani (sharqda) Hind okeani (janubda) va atrofidagi dengizlar o‘rab olgan. Dunyoni bu qit’asiga qarashli orollar maydoni 2 mln. km² oshadi.

Osiyo hududining 75% ni tog` va yassitogiiklar egallagan. O'rtacha balandligi - 950 m, eng baland nuqatsi - 8848 m. Tog'lar ikki mintaqani hosil qiladi, birinchisi g‘arbdan sharqqa butun Osiyo bo‘ylab Osiyo tog‘liklaridan Hindixitoy tog` tizmasi va Malayya arxipelagidagi orollargacha, ikkinchisi janubi g‘arbdan to shimoli sharqqacha, Tyan-Shan tog‘laridan Janubiy Sibir tog1 larigacha va shimoliy Chukotkagacha. Asosiy tog` tizmalari: Himolay, Hindukush, Kunlun, Tyan-Shan, Katta Kavkaz va boshqalar. Yirik tog'liklari: 0 ‘rta Sibir va boshqalar. Yassitog`liklar: O'rta Sibir, Arabiston yarimoroli va Dekan. Eng katta pastekisliklar: G‘arbiy Sibir, Turon, Xitoy, Hind-Gang, Mesopotamiya.

Ko`l va daryolar. Daryolar Shimoliy Muz, Tinch va Atlantika okeanlari havzalariga

tegishlidir. Aksariyat daryolar okeanga quyilmaydi. Asosiy daryolar: Ob, Yenisey, Angara, Lena, Xuanxe, Mekong, Saluin, Furot va boshqalar. Osiyoda ko'plab ко‘llar mavjud. Eng yiriklari: Kaspiy va Orol dengizlari, Baykal, Balxash, Issiqko`l va boshqalar.