1. Arxeologik ma'lumotlar Malayya arxipelagidagi, hozirgi Indo­neziya hududiga Janubi-Sharqiy Osiyoliklarning migratsiyasi yuqori paleolit davridan boshlanganligi taxmin qilinadi



Download 23,81 Kb.
bet1/4
Sana01.01.2022
Hajmi23,81 Kb.
#296641
  1   2   3   4

SAVOLLAR

1.Arxeologik ma'lumotlar Malayya arxipelagidagi, hozirgi Indo­neziya hududiga Janubi-Sharqiy Osiyoliklarning migratsiyasi yuqori paleolit davridan boshlanganligi taxmin qilinadi. Miloddan avvalgi VIII ming yillikdayoq ushbu mintaqada dehqonchilik paydo bo'lgan. Bu hududlarda yashovchi aholi, avstroosiyo (Mon-Kxmer)lar va Avstroneziya xalqlariga (malayaliklar, yavaliklar) bo'linadi. Xo'jalik taraqqiyoti natijasida miloddan avvalgi I ming yillik boshlarida Chekong (Qizil daryo) havzasida Shimoliy-Sharqiy Hindixitoy yarim oroli shimolida Dongshon sivilizatsiyasi shakllandi1. Bu madaniyatni Lakvet (Avstroosiyo tilida so'zlashgan)lar yaratganlar. Dongshon madaniyati xalqlari turli-tuman manzaralarni idishlar, qurol-yarog'larga tushirganlar. Bular asosan jangchilar, diniy marosimlar, qushlar tasviri bo'lib, ayniqsa, Oqqush tasviri, harbiy jangchilarga ishora bo'lgan, kemalar va urush tavsirlarida oddiy askarlar va zobitlarning aniq aks etganini ko'rish mumkin.

Dongshon madaniyati yaratuvchilari bo'lmish Lakvetlarda asir tushganlarni qurbonlik qilish odati bo'lgan. Dongshon sivilizatsiyasida sehr-jodu (magiya) katta ahamiyatga ega bo'lgan. O'sha davrda topilgan barabanlarda yomg'ir chaqiruvchi ilohiy qurbaqa tasvirlari, insonlarning u dunyodagi hayotlari (xudolarsiz) ruhoniylarning rolisiz tasvirlar bundan guvohlik beradi.

Dongshon sivilizatsiyasi aholisi dehqonchilik - birinchi navbatda sholichilik bilan shug'ullanganlar. Mil.av. X-V asrlarda Irovadi, Menam, Mekong daryolari, Tanlesan ko'li kabi umumdor hududlarda ilk sun'iy sug'orish inshootlari shakllangan2. Shuningdek, ovchilik ham xo'jalik hayotda ustun mavqeni egallagan. Aholi urug'chilik tuzumi yemirilib, sinfiy jamiyat, mulkiy tabaqalanish bosqichida turgan. Bambuk shoxlaridan qurilgan chayla uylarda butun boshli urug' istiqomat qilgan. Ayrim aristokratlarning ham ajralib chiqa boshlaganini ko'rsatadi. Patriarxal urug'chilikda urug' boshliqlari (lak-tiang) roli oshib borgan.

Mil.av. VI-IV asrlar Dongshon sivilizatsiyasining eng rivojlangan davri deb hisoblangan. Bu davrda bronzadan tayyorlangan barabanlar gardishiga turli tuman tasvirlar tushirilgan bo'lib, urushlarda asirga olinganlarni qulga aylantirilishi ijtimoiy tengsizlikni ko'rsatadi. Ayniqsa askarlar tasviridayoq ularning ijtimoiy jihatdan turli tabaqalarga mansubligini ko'rish mumkin. Dongshonliklar diniy e'tiqodida ajdodlar ruhiga e'tiqod qilish kuchli bo'lib, bu janubiy Xitoy, Hindixitoy va indoneziyaliklarning diniy tasavvurlariga kuchli ta'sir ko'rsatadi. Buddizmning kirib kelishi bilan Dongshon madaniyati inqirozga uchray boshladi. Dongshon sivilizatsiyasi Hindixitoy yarim oroli va Indoneziya orollari hududiga tarqalib, bu hududlarda dastlabki sivilizatsiyalar va davlatlarning vujudga kelishiga katta ta'sir ko'rsatdi3.

Miloddan avvalgi 400-300 yillardan bu yerda Hindixitoy va Xitoydan keltirilgan bronza madaniyati unsurlari uy-xo'jalik asbob-uskunalari va ish qurollari istifoda etilgan. Miloddan avvalgi birinchi mingyillikning oxirlariga kelib esa, orollar aholisi hayotida jamiyat va madaniyat asoslari paydo bo'­lib, hatto dehqonchilikda sholi ekib yetishtirish ham yo'lga qo'yilgan.

Misol uchun, orollar hududida topilgan Xan imperiyasi davri sopol idishlari qoldiqlari Indoneziyaning qo'shni mamlakatlar bilan yaxshi tashkil qilingan savdo-tijorat ishlari tarixiga guvohlik beradi. Bundan tashqari, indoneziyaliklar o'z davrining juda tajribali dengizchilari edi. Ular o'z yasagan kemalarida o'sha vaqt dengizchiligi inkoniyatlariga nisbatan uzoqroq yerlarga suzib borganliklari ma'lum, hattoki, Madagaskar orollarigacha.

Yaqin-yaqinlargacha Indoneziyaning taraqqiyot tari­xiga faqat uning bevosita Hindiston bilan bo'lgan aloqalari ta'siri sifatida qaralardi. Vaholanki, arxipelagdagi

3. Sahnalashtirish o‘yinlari, bu bolalarning mustaqil ijodiy o‘yin turi bo‘lib, unda badiiy asar va hikoyalar bolalar tomonidan rollarga bo‘lib ijro etiladi. Bu o‘yinlar bolalarda iroda, intizom va o‘z xatti-harakatlarini boshqara olish, boshqalarning harakatlari bilan hisoblashish kabi ijobiy ma’naviy xislatlarni shakllantiradi.

Sahnalashtirish o‘yinlarida bolalar o‘yin jarayoniga kirib boradilar, voqea va ertak qahramonlarining ichki hayotiga bevosita aloqador bo‘lgan qahramonlik, jasurlik, mehribonlik, jonbozlik, jonkuyarlik kabi ijobiy fazilatlarni o‘zlarida yaqqol namoyon qiladilar. Bu jarayonda bolalarning nutq faolligi, lug’at boyligi, dunyoqarashi kengayib boradi.

Sahnalashtirish uchun badiiy asar, ertaklar tanlash katta yoshdagilardan bolalarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari, istaklarini hisobga olishni talab etadi.

Adabiy asarlarni tanlashda quyidagi talablar qo‘yiladi:

1. Mazmunining g’oyaviy-ma’naviy barkamolligi.

2. Badiiy jihatdan mazmundorligi.

3. Asardagi qatnashchi va rollarning soni (qancha ko‘p bo‘lsa, asar shuncha ahamiyatlidir).

4. Mazmuniyaxshibo‘lishibilanbirga, undaharakatturlarining ham ko‘pbo‘lishi.

5. Ifodalio‘qishgamosbo‘lishi.

6. Mazmuniqiziqarli, hayotbilanbog’langanbo‘lmog’izarur.

Bolalarxalqertaklarinisahnalashtirishniyaxshiko‘radilar. Masalan, «Sholg’om», «ZumradvaQimmat», «Bo‘g’irsoq» vaboshqalar. Bolalarboshqaxalqertaklarini ham turliusullarda (qo‘g’irchoq, soya, soyateatriorqali) sahnalashtirishgaehtiyojsezadilar.

Badiiyasarnieslabqolishlariuchununiqaytaqo‘yibberish, sahnadako‘rsatish, rasmlarnamoyishetish, didaktiko‘yinlardanfoydalaniladi.

Sahnalashtirisho‘yinlariqiziqarlio‘tishivauzoqvaqtdavometishiuchunkeraklijihozlartayyorlanishivaungato‘g’rirahbarlikqilinishikerak. Kattalaro‘yinrejissyoriroliniamalgaoshiraborib, bolalarningxatti-harakatlari, qobiliyatlari, intilishlarinihisobgaolibboradilar.o‘yindafaolishtiroketganbolalarnialohidarag’batlantirilib, kelgusidaqaysiasarlarnisahnalashtirishkerakliginianiqlaydilar.

Bolalarningijodiyqobiliyatlariniyanadatakomillashtirishdaqurilishmateriallaribilano‘ynaladigano‘yinlarningrolikattadir.Pedagoglardan Z.V. Lishtvan, V.G. Nechaevao‘ztadqiqotlaridaqurish-yasasho‘yinlariningo‘zigaxostomonlarivaahamiyatiniyoritibberganlar. Bolalar nashriyotlari badiiy asarlarni sahnalashtirish uchun xalq ertaklariga siluetlar, teatr-kitoblar, panorama-kitoblar kabi turli ko‘rinishdagi ko‘rgazmali qo‘llanmalarni chop etmoqdalar.

Sahnalashtirilgan o‘yinlar ijodiy o‘yinlar sarasiga kiradi. Unga ijodiy o‘yinning quyidagi asosiy: niyatning mavjudligi, roli va mavjud harakatlar, hayol qilingan vaziyatning va boshqa elementlarning uyg’unligi, bolalarning mustaqillik va o‘z-o‘zini uyushtira olish jihatlari xos. Sahnalashtirilgan o‘yin badiiy asar asosida ko‘riladi: o‘yin syujeti, rollar, qahramonlarning xatti-harakatlari, ularning nutqi asar matniga ko‘ra belgilanadi.

Sahnalashtirilgan o‘yin bolalarning eshitgan asar yoki ertagidan olgan tasavvurlarini mustaqil ifodalash hamda mashq qilish imkonini beradi. Bu o‘yinlar bolalarda iroda, intizom, o‘z harakatlarini boshqalarning harakatiga muvofiq amalga oshirish kabi sifatlarni tarbiyalashda samarali vosita hisoblanadi. Sahnalashtirish bolalarni qayta so‘zlashga o‘rgatish usullaridan biridir. Ba’zi bir bolalarda badiiy asardan olingan parchani qayta so‘zlab berishga xohish ham qiziqish ham bo‘lmaydi, ammo unga o‘yin usuli kiritilishi bilan bola asardagi rolga kirib, o‘sha asar mazmunini juda yaxshi aytib berishga harakat qiladi.

Bunday o‘yinda bola o‘zini o‘sha asardagi qaxramon o‘rnida his etib, uning sezgi, kechinmalari dunyosiga chuqurroq kirib boradi. Badiiy asarlarni qahramonlar tilida so‘zlab berish boladagi hayolni rivojlantirishga yordam beradi va asar qahramonida mavjud bo‘lgan ijobiy sifatlarni egallashga intiladi. Sahnalashtirilgan o‘yinda badiiy asarning g’oyaviy mazmuni bolalar tomonidan chuqurroq anglab olinadi.

bolalar biror ertak yoki hikoya syujeti asosida ma’lum bir rolni bajarishiga, o‘yin jarayonidagi personajlarning aytadigan so‘zlarining yod olinishiga asoslangan bo‘lib, bolalarda iroda, intizom, o‘z harakatlarini boshqalarning harakatiga muvofiq amalga oshirish kabi sifatlarni tarbiyalashda samarali vosita sanaladi. Sahnalashtirilgan o‘yinlarni tashkil etish quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga qamrab oladi:




Download 23,81 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish