O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti geografiya o`qitish metodikasi kafedrasi «jahon mamlakatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi»

Mavzu: AVSTRALIYA VA OKEANIYA

Reja:

1. Avstraliya va Okeaniyaning geografik o’rni. Tabiiy sharoiti va resurslari.

2. Aholisi, uning tarkibi va mehnat resurslari.

3. Xo’jaligiga umumiy ta’rif: sanoati va qishloq xo’jaligi,

4. Transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari.

Tayanch so`z va iboralar: geografik o`rin, davlatchilik, davlat boshqaruvi, aholi tarkibi, xo`jaligi, sanoat, qishloq xo`jaligi, transport, iqtisodiy aloqlari.

Avstraliya va Okeaniya dunyoning bir qit’asi bo‘lib, o‘z ichiga Avstraliya va Okeaniya orollarini oladi. Avstraliya - qit’alaming eng kichigi janubiy yarimsharda joylashgan. Avstraliya g‘arbini va janubini Hind okeani, sharqini - Tinch okeanning Tasman va Marjon dengizlari, shimolini Hind okeanining Arafur va Timor dengizlari yuvib turadi.

Antik davrda geograflar orasida janubiy yarim sharlikda Terra Australis incognita - nama’lum janubiy yer borligi haqida turli fikrlar bo`lgan. Uni qidirish jarayonida hozirgi kundagi Avstraliya hududi ochilgan edi. Boshida uni Yangi Gollandiya deb nomlashgan. 1814-yildan uni Avstarliya deb nomlay boshlashdi.

Avstraliya qirg‘oqlari nisbatan ravon. Yirik ko‘rfazlari - Karpcntariya shimolida joylashgan va janubda - Katta Avstraliya. Shimolda ikkita yirik yarimorollar - Amem-Lend va Keyp-York. Qit’a maydoni - 7631,5 km². Sharqiy qirg‘oq bo‘ylab 2300 km ga cho‘zilgan. Dengiz sathidan o‘rtacha balandhgi -215m boo`lgan tekisliklar ko‘p, Yer yuzasining 95% 600 m pastda joylashgan. Sharqda Katta suv ayiruvchi tizma o‘tadi. Eng baland cho‘qqisi Avstarliya Alp togTarida Kossyushko tog`lda (2228 m) qit’a g'arbida balandhgi 400-500 m yassitog`lik bor, o‘rta qismida - pastlik joylashgan.Avstraliyada tosh va qo‘ng‘ir ko‘mir, temir rudasi, mis, boksit, polimetallar, titan va uran mdalari, oltin, olmos, neft va tabiiy gaz qazib olinadi.

Okeaniya - Tinch okeanning markaziy va janubiy-g’arbiy qismidagi orllaming yirik yig’indisi (10 mingga yaqin). Bulardan eng yirigi - Yangi Gvineya. Okeaniya nomi XIX asrda ommalashdi. 1832-yilda fransuz dengizchisi va geograf Dyumon-D'Yurvil Okeaniya orollarini gumhlashni taklif qildi va Okeaniya 3 yirik qismga ajratildi. Polineziya, Mikroneziya va Melaneziya.

G’arbiy Mikroneziya va Yangi Zelandiya orollari tog’li va qirg’oq chizig` qing’ir-qiyshiq tog’ tizmalari katta balandlikda joylashgan. Okeaniyaning eng yuqori nuqtasi Djaya tog’i Yangi Gvineyada (5030 m). Sharqiy Mikroneziya va Polineziya orollari kichik past marjon atollari, kam tog’, bu tog`lar baland emas. Bu yerda nikel, fosfatlar, neft va boshqa konlar borligi ma`lum.