O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti geografiya o`qitish metodikasi kafedrasi «jahon mamlakatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi»

5. JARning tashqi iqtisodiy aloqalari. BRIKS. Jahon maydonining 26%, aholisining 42%, YaMMning 18%, tashqi savdoning 15% tashkilotga a’zo davlatlarga to’g’ri keladi. 2006 yil sentyabrda BMTning 61-sessiyasida Braziliya, Rossiya, Hindiston, XXR tashqi ishlar vazirlari tashkilot tuzishga kelishib oldilar. 16.06.2009 yil Yekatirenburgda to’rt davlat boshliqlari tashkilotning birinchi sammitiga yig’ildi. 12.11.2010 yil JAR ushbu tashkilotga a’zo bo’ldi.

Tashqi savdo aylanmasi yiliga 40 mlrd. AQSh dollaridan oshadi. Eksport mahsulotlari: chetga mineral resurslar, qishloq xo’jaligi xom ashyosi, olmos va metallar, kimyo va qishloq xo’jaligi mahsulotlari chiqaradi. Yiliga salkam 70 mln. litr vino eksport qiladi. Hamkorlari: BRIKS davlatlari, Buyuk Britaniya, AQSh Germaniya, Yaponiya, Shveytsariya. Import mahsulotlari: mashina va jihozlar, kimyoviy mahsulotlar, oziq-ovqatlar. Hamkorlari: BRIKS davlatlari, Germaniya, Buyuk Britaniya, AQSH, Yaponiya.O’zbekiston Respublikasi bilan diplomatiya munosabatlarini 1992 yil 12 avgustda o’rnatilgan.

1 Iqtisodiy geografiya termini yunoncha so`zdan olingan bo`lib, “oykonomiya” xo`jalik, geo-yer, grafo-yozaman ya`ni yerning xo`jalik tavsifi degan ma`noni bildiradi.

2 Sobiq mustamlaka, yarim mustamlaka va qaram hududlar o`rnida metropoilya davlatlari boshchiligida ittifoqlar – chunonchi, Buyuk Britaniya yetakchiligida “Hamdo`stlik”, Fransiya hamkorligida “Hamjamiyat””, AQSH yetakchiligida “Erkin q`oshilgan” hududlar yuzaga keldi.

3 1919 yili quruqlikning 70,0 foizi (birgina Buyuk Britaniya mustamlakalarining hududi 35,0 mln.км.кv bo`lib, 300 mln.dan ortiq aholi yashagan), mustamlaka, yarim mustamlaka, qaram hududlar bo`lsa, 2000 yil mustamlaka va qaram hududlar quruqlikning 0,2 foizi va jahon aholisining 0,1 foizini tashkil qildi.

4 Britaniya hamjamiyati Buyuk Britaniyaga qarashli sobiq mustamlakalar ozodlikka erishgandan so`ng yuzaga kelgan bo`lib, hozir uning tarkibiga 50 ta mamlakat kiradi.

5 Sobiq Ittifoqga qarashli bo`lgan savdo flotining (1800 ta kema) asosiy qismi Rossiyada qoldi.

6 Kabotaj aloqlari ikki qismdan katta kabotaj va kichik kabotajdani borat. Katta kabotaj bir nechta dengiz havzasida kemalarning suzishi, kichik kabotaj bir yoki ikki dengiz havzalarida kemalarning suzishidir.

7 1 mil - 1,609 km (ingliz mil), 1,8 km (rus mili)

8 Eksport kvotasi - ma'lum tovarlarni ishlab chiqarish va eksportga yеtkazib bеrishning bеlgilab qo`yilgan hajmi. Import kvota - har yili xorijiy mamlakatga kеladigan mahsulotlar hajmini miqdor jihatdan chеklab qo`yish.

9 Yevropa erkin savdo Assotsiyasiyasi

10 Shimoliy Amerika erkin savdo kelishuvi

1 World Regional Geography People,Places and Globalization.Royal Berglee, Morehead State University 2012

(173-bet).